เราจึงอาจสรุปสำหรับเรื่องมัตตัญญูได้ว่า พระภิกษุที่จะฝึกให้ตนเองเป็นผู้รู้จักประมาณในการรับ
ได้นั้น จะต้อง
1.สามารถบริหารควบคุมปัจจัย 4 โดยต้องรู้จักวิธี "การรับ" ที่ถูกต้อง
2.สามารถนำปัจจัย 4 มาใช้เป็นอุปกรณ์สำหรับฝึกฝนอบรมตนเองให้มีคุณธรรมก้าวหน้าได้เมื่อพระภิกษุฝึกฝนอบรมตนเองจนเป็นผู้รู้จักประมาณได้ดีเช่นนี้แล้ว จึงจะเรียกได้ว่าท่านเป็นทั้งธัมมัญญู ผู้รู้จักธรรม อัตถัญญู ผู้รู้จักนัยและนำมาปฏิบัติได้ อัตตัญญู ผู้รู้จักประเมินคุณธรรมภายในตน และเป็นมัตตัญญู ผู้รู้จักประมาณในการรับ ปัจจัย 4 ได้อย่างสมบูรณ์ ดังเช่นพุทธพจน์ที่พระองค์ทรงตรัสรับรองไว้ว่า "ภิกษุเป็นธัมมัญญู อัตถัญญู อัตตัญญู มัตตัญญู ด้วยประการฉะนี้"
-------------------------------------------------------------------
SB 303 แม่บทการฝึกอบรมในพระพุทธศาสนา
กลุ่มวิชาพุทธวิธีในการพัฒนานิสัย
