ประเภทของกัมมัฏฐาน
ในพระไตรปิฎกได้กล่าวถึง วิชชาภาคิยธรรม หมายถึง ธรรมอันเป็นส่วนแห่งการรู้แจ้ง สภาวธรรมตามความเป็นจริง โดยแบ่งเป็น 2 อย่าง ดังพุทธพจน์ว่า
“ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม 2 อย่างเป็นไปในส่วนแห่งวิชชา ธรรม 2 อย่างเป็นไฉน คือ สมถะ 1 วิปัสสนา 1”12)
วิชชาภาคิยธรรมนี้ เป็นคำในพระไตรปิฎก ที่ใช้แทนคำว่า กัมมัฏฐาน แต่เมื่อกล่าวถึงกัมมัฏฐานในคัมภีร์ทั้งหลาย ก็ระบุไว้โดยเฉพาะว่า กัมมัฏฐาน มี 2 ประเภท คือ
1.สมถกัมมัฏฐาน หมายถึง การทำให้จิตสงบ
2.วิปัสสนากัมมัฏฐาน หมายถึง การใช้ปัญญาพิจารณากฎธรรมดาเมื่อจิตสงบลง13)
------------------------------------------------------------------------
12) มโนรถปูรณี อรรถกถาอังคุตตรนิกาย ทุกนิบาต, มก. เล่มที่ 33 ข้อ 275 หน้า 353.
13) ปิ่น มุทุกันต์, พ. อ., ประมวลศัพท์ศาสนา. อมราการพิมพ์, 2527, หน้า 12.
จากหนังสือ DOUMD 305 สมาธิ 5
หลักสมถวิปัสสนากัมมัฏฐาน