เรื่องพระจูฬปันถกเถระ
	:: สาเหตุที่ตรัส ::

.… ในสมัยพุทธกาล มีธิดาเศรษฐีผู้หนึ่ง ในกรุงราชคฤห์ ลอบได้เสียกับทาสชายในบ้าน แล้วพากันหนีไป ต่อมานางมีบุตรชาย ๒ คน คนโตชื่อว่า มหาปันถก และคนน้องชื่อจูฬปันถก พอเด็กน้อยโตขึ้นถามถึงญาติพี่น้อง มารดาเล่าเรื่องตายายให้ฟัง เด็กน้อยรบเร้าอยากให้ไปหาอยู่บ่อยๆ สองสามีภรรยาจึงพาครอบครัวไปยังเมืองราชคฤห์ แต่บิดามารดาไม่ยอมรับสามีภรรยาแต่ได้ขอหลานไปเลี้ยงไว้

.....เด็กทั้งสองอยู่กับตายายจนเจริญวัยขึ้น มหาปันถก ได้ฟังพระธรรมเทศนาจากพระบรมศาสดาจึงออกบวช ต่อมาได้บรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์ จึงนึกถึงน้องชายแล้วพามาบวชด้วย แต่พระน้องชายเป็นคนปัญญาทึบ แม้ให้ท่องคาถาสั้นๆ เพียง ๑ บท ถึง ๔ เดือนก็ท่องไม่ได้ พระพี่ชายจึงไล่ให้สึกเสีย ทำให้พระจูฬปันถกมีความเสียใจมาก

.....สมัยนั้น พระมหาปันถกรับหน้าที่เป็น ภัตตุเทศก์ เมื่อหมอชีวกโกมารภัจจ์นิมนต์พระบรมศาสดาและพระภิกษุทั้งหลายไปฉันภัตตาหารที่บ้าน พระมหาปันถกรับนิมนต์ไว้หมด เว้นแต่พระจูฬปันถกรูปเดียว ทำให้พระจูฬปันถกน้อยใจคิดอยากจะสึก เช้าวันนั้น พระบรมศาสดาทรงสอดข่ายพระญาณ จึงเสด็จไปโปรดพระจูฬปันถก โดยประทานผ้าขาวบริสุทธิ์ผืนหนึ่งให้ไว้ ตรัสให้ลูบคลำผ้าผืนนั้น พร้อมบริกรรมภาวนาไปเรื่อยๆ แล้วเสด็จไปบ้านหมอชีวก ฝ่ายพระจูฬปันถกลูบคลำผ้าไปเรื่อยๆ จนเห็นผ้าหมองคล้ำ จึงเกิดความสลดใจ แล้วพิจารณาธรรมจนบรรลุเป็นพระอรหันต์ ณ ที่นั้นเอง

.....ที่บ้านหมอชีวก พระบรมศาสดามิได้กระทำอนุโมทนา ตรัสว่า ในวัดยังมีพระภิกษุเหลืออยู่รูปหนึ่ง หมอชีวกจึงส่งคนไปดู ปรากฏว่าคนรับใช้เห็นพระภิกษุพันรูปเต็มวัดไปหมด ที่พระจูฬปันถกเนรมิตไว้ด้วยฤทธิ์ คนรับใช้วิ่งกลับไปบอกหมอชีวก พระบรมศาสดาจึงรับสั่งว่า ให้เรียกชื่อดังๆ หากรูปไหนขานรับขึ้นก่อนให้จับมือพระรูปนั้นไว้ แล้วพามายังที่นิมนต์ คนรับใช้ก็ทำตาม เมื่อพระจูฬปันถกมาถึงแล้วได้รับภัตตาหารพร้อมทั้งอนุโมทนา

.....วันรุ่งขึ้น พระภิกษุต่างพากันสรรเสริญพระคุณของพระบรมศาสดา ครั้นพระพุทธองค์ทรงทราบความแล้ว ได้ตรัสว่า พระจูฬปันถกไม่ได้มีปัญญาทึบเฉพาะในชาตินี้ ในอดีตก็เคยเป็นผู้มีปัญญาทึบมาแล้ว และพระองค์ไม่ใช่เป็นที่พึ่งของพระจูฬปันถกเฉพาะในชาตินี้ แต่เคยเป็นที่พึ่งมาแล้วในอดีตเช่นกัน ต่างกันที่ในอดีตทำให้เป็นเจ้าของโลกิยทรัพย์ แต่ในชาตินี้ทำให้เป็นเจ้าของโลกุตรทรัพย์ จากนั้นทรงนำอดีตนิทานมาตรัสเล่า ดังนี้

.....๑. ความขยันหมั่นเพียรย่อมทำให้ชีวิตประสบความสำเร็จ

.....๒. คนเป็นผู้นำ ควรศึกษาข้อมูลอย่างละเอียดรอบคอบ เพื่อประกอบการตัดสินใจ

.....๓. คนที่มีความกตัญญูกตเวที ชีวิตจะมีแต่ความเจริญ