คำนำ
      หนังสือพจนานุกรม "ศัพท์วิเคราะห์"เล่มนี้สำเร็จรูปเล่มขึ้นมาได้ตามเจนารมณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อสมัยเรียนหนังสืออยู่ ก็กว่า 30 ปีมาเเล้ว เพราะสมัยนั้นหนังสือคู่มือสำหรับเรียนรู้ภาษาบาลีมีไม่มากเเละหาได้ยาก ทำให้การเรียนการสอนเป็นไปด้วยความลำบาก จึงคิดว่าถ้ามีโอกาสก็จะขอทำหนังสือที่เห็นว่าจำเป็นสำหรับครูเเละนักเรียนจะได้ใช้เป็นคู่มือในการเรียนการสอนบาลี  เเต่โอกาสนั้นก็เพิ่งมาถึง เมื่อภาระงานต่างๆที่ได้รับมอบหมายเบาบางลงเเล้ว ทำให้มีเวลาพอที่จะทำหนังสือ อันเป็นอุปการะเเก่การศึกษาบาลีตามที่ตั้งใจไว้ได้ หนังสือเล่มนี้ก็เป็นผลงานอีกเล่มหนึ่งที่สำเร็จขึ้นมาโดยใช้เวลาประมาณ 2 ปีเศษในการค้นเเละคว้าจากต้นตอหลายฉบับ เลือกเฟ้นเฉพาะที่ต้องการเเละตรวจตราความถูกต้อง   เเม้จะมีอุปสรรคบ้างเเต่ก็ผ่านพ้นมาได้ด้วยความเรียบร้อย
    ศัพท์ก็ดี รูปวิเคราะห์ก็ดี ที่นำมาเเสดงไว้ในหนังสือนี้เป็นเพียงส่วนหนึ่งเท่านั้น ส่วนที่ปรากฏอยู่ในคัมภีร์ต่างๆ ซึ่งมิได้นำมาใส่ไว้ยังมีอีกมาก ส่วนที่อยู่ในหนังสือนี้เป็นส่วนที่คัดเลือกเเล้วเห็นว่าเป็นเเบบอย่างได้ เเละวิเคราะห์ที่นำมานั้นก็มีหลายรูปเเบบเพราะมีที่มาต่างกัน ซึ่งเหตุผลเหล่านี้ได้เเสดงไว้ในคำปรารภเเละคำชี้เเจงเบื้องต้นนั้นเเล้ว ถึงกระนั้นก็ตามอาจต้องมีการเเก้ไขเพิ่มเติมหรือมีการรวบรวมศัพท์วิเคราะห์จากที่ต่างๆ มาเพิ่มให้เกิดความสมบูรณ์ยิ่งขึ้น อันจะเป็นอุปการะเเก่การศึกษาบาลีมากขึ้นในอนาคต
     นอกจากจะได้รวบรวมศัพท์เเละรูปวิเคราะห์มาเเสดงไว้เเล้ว ยังได้รวบรวมธาตุตลอดถึงความหมายที่ปรากฎอยู่ในคัมภีร์ต่างๆ มาเเสดงไว้ด้วยในตอนท้ายเพื่อเป็นความรู้เสริมสำหรับผู้ที่สนใจในเรื่องนี้
     ในการจัดพิมพ์ครั้้้้งเเรกนี้ได้รับความอุปถัมภ์อุดหนุนด้านการพิมพ์จากเจ้าประคุณสมเด็จพระมหารัชมังคลาจารย์(ช่วง วรปุญโญ ป.ธ.9) วัดปากน้ำ ภาษีเจริญ เเม่กองบาลีสนามหลวง ผู้รับผิดชอบเรื่องการศึกษาบาลีในประเทศไทย ด้วยเห็นว่าหนังสือนี้จะเป็นประโยชน์เเก่ภิกษุสามเณรผู้สอนเเละผู้ศึกษาบาลี ทั้งเเก่ ผู้ที่สนใจใฝ่รู้ภาษาบาลีทั้งหลายไปตลอดกาลนาน จึงขอกราบขอบพระคุณเจ้าประคุณสมเด็จฯไว้ ณ โอกาสนี้ด้วย
       หวังว่าหนังสือเล่มนี้จะเป็นประโยชน์เเก่ผู้เรียนผู้สอนเเละผู้สนใจภาษาบาลีตามสมควร เเละหากมีข้อท้วงติงหรือข้อเสนอเเนะอันใด ยินดีที่จะรับฟังเพื่อนำมาปรับปรุงเเก้ไขให้ถูกต้องสมบูรณ์หรือนำมาเพิ่มเติมในโอกาสต่อไป

สารบัญ
หมวดอักษร                   หน้า
อนุโมทนากถา                 ๓
คำนำ                             ๕
คำปรารภ                       ๗
คำชี้เเจง                         ๑๑
อ                                  ๑-๖๒
อา                                ๖๓-๘๓
อิ                                  ๘๔-๙๐
อี                                     ๙๑
อุ                                   ๙๒-๑๑๖
อู                                     ๑๑๗
เอ                                   ๑๑๘-๑๒๑
โอ                                  ๑๒๒-๑๒๖
ก                                    ๑๒๗-๒๐๑
ข                                    ๒๐๒-๒๑๒
ค                                     ๒๑๒-๒๓๕
ฆ                                     ๒๓๕-๒๓๘
จ                                     ๒๓๘-๒๕๓
ฉ                                     ๒๕๓-๒๕๘
ช                                     ๒๕๘-๒๗๓
ฌ                                    ๒๗๔-๒๗๕
ญ                                    ๒๗๕-๒๗๖
ฏ                                       ๒๗๗
ฐ                                        ๒๗๗
ฑ                                       ๒๗๘
ณ                                       ๒๗๘
ต                                      ๒๗๙-๓๐๑
ถ                                      ๓๐๑-๓๐๕
ท                                      ๓๐๕-๓๓๑
ธ                                      ๓๓๒-๓๔๐
น                                      ๓๔๑-๓๗๓
ป                                      ๓๗๔-๔๕๖
ผ                                      ๔๕๗-๔๖๑
พ                                      ๔๖๒-๔๗๗
ภ                                       ๔๗๗-๔๙๕
ม                                       ๔๙๖-๕๔๐
ย                                        ๕๔๑-๕๔๘
ร                                        ๕๔๙-๕๖๕
ล                                        ๕๖๕-๕๗๖
ว                                         ๕๗๗-๖๔๐
ส                                        ๖๔๑-๗๓๕
ห                                        ๗๓๖-๗๔๖
พจนานุกรมธาตุ                    ๗๔๗-๘๒๔
ดัชนี                                    ๘๒๕-๘๗๔
บรรณานุกรม                             ๘๗๕

หนังสือธรรมะแจกฟรี .pdf