พ่อค้าผู้รอบรู้ ผลชาดก
ว่าด้วยความสามารถในการดูผลไม้
ข้อคิดจากชาดก
๑ . คนที่ฝึกตนเองจนมีจิตใจผ่องใสเป็นประจำ ไม่ว่าจะมีเหตุร้ายอะไรเกิดขึ้น มักจะมีลางสังหรณ์จนจับจุดสังเกตได้ เพราะธรรมชาติของคนที่มีจิตใจผ่องใสนั้น จะมีความละเอียดอ่อนอยู่ในอารมณ์เป็นนิจ เมื่อกระทบสิ่งชั่วร้ายทีเป็นความหยาบย่อมรู้ได้ทันที แต่ถ้ามีจิตใจไม่ผ่องใส มีความหยาบเป็นปกติ เมื่อไปกระทบความชั่วร้ายที่เป็นความหยาบด้วยกัน จึงแยกไม่ออก แม้อันตรายอยู่ตรงหน้าก็ไม่รู้ การขัดเกลาจิตใจให้ผ่องใสเป็นนิจนั้น ทำได้โดยการตั้งใจฝึกสมาธิอย่างแน่วแน่ ต่อเนื่อง ไม่ท้อถอย ไม่ว่าอะไรจะเกิดขึ้นคนที่ได้ชื่อว่าใจใสจริงๆ ในระดับชาวบ้านนั้น ท่านว่าให้เอาคุณธรรม ๒ ประการ เป็นเครื่องวัด คือ
๑ . เมื่อถูกด่า แล้วไม่โกรธตอบ
๒ . เมื่อได้รับคำชมแล้ว ไม่ยิ้ม กลับตรองตามความเป็นจริงด้วยใจสงบ
๒ . สุภาษิตที่ว่า “ ตนเตือนตนของตนให้พ้นผิด ตนเตือนจิตตนได้ใครจะเหมือน ตนเตือนตนไม่ได้ใครจะเตือน ตนแชเชือนใครจะช่วยให้ป่วยการ ” นั้นเป็นหลักธรรมที่มีคุณค่ายิ่ง แต่คนบางคนสภาพจิตยังอ่อนแอ ยังต้องอาศัยกัลยาณมิตรช่วยตักเตือนบ้าง ยอดกัลยาณมิตรของทุกคนคือ
