Dhammaforpeople
ธรรมะเพื่อประชาชน

ตอน   คนว่านอนสอนง่าย

 

          ความงามยามราตรีอยู่ที่รัศมีแห่งแสงจันทร์ ความงามของดวงตะวันอยู่ที่การทอแสงให้กับสรรพสัตว์และสรรพสิ่งทั้งหลาย ความงามของมนุษย์ทั้งหญิงและชายอยู่ที่การฝึกฝนอบรมตนเองให้เป็นผู้สมบูรณ์ด้วยศีล สมาธิ ปัญญา

 

          เป็นผู้ที่มีจิตใจบริสุทธิ์ผ่องแผ้ว ประกอบด้วยมหากรุณา มีใจที่กว้างขวางเหมือนทะเลและท้องฟ้าที่กว้างใหญ่ การหมั่นฝึกฝนอบรมใจให้ใสสะอาดบริสุทธิ์ จะทำให้ใจของเราเกลี้ยงเกลาจากมลทิน คือกิเลสที่มาห่อหุ้มดวงจิต เมื่อไม่มีมลทินของใจความสว่างไสวก็จะเกิดขึ้น

 

          ความรักและความปรารถนาดี ที่เกิดจากใจหยุดนิ่งจะบังเกิดขึ้น จะไม่เลือกที่รักที่ปักที่ชัง เป็นความปรารถนาดีที่ไม่มีประมาณ เพราะฉะนั้นเราควรให้โอกาสอันสำคัญกับตนเอง ด้วยการหมั่นเจริญสมาธิกันทุก ๆ วัน

 

          พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสไว้ในขุททกนิกายธรรมบท ความว่า

          อุทกํ หิ นยนฺติ เนตฺติกา อุสุการา นมยนฺติ เตชนํ ทารํ นมยนฺติ ตจฺฉกา อตฺตานํ ทมยนฺติ สุพฺพตา

          คนไขน้ำย่อมไขน้ำเข้านา ช่างศรย่อมดัดลูกศร ช่างถากย่อมถากไม้ ผู้สอนง่ายทั้งหลายย่อมฝึกตน

 

          คนว่าง่ายสอนง่ายคือคนที่อดทนต่อคำสั่งสอน เมื่อมีผู้รู้มาแนะนำพร่ำสอนหรือตักเตือนให้โดยชอบธรรมก็ปฏิบัติตามคำสอนนั้นด้วยความเคารพนอบน้อมโดยไม่มีข้อแม้ ข้ออ้างหรือเงื่อนไข ไม่คัดค้าน ไม่โต้ตอบ ไม่แก้ตัว ซึ่งเรามักจะสังเกตเห็นว่า

 

          คนบางคนอดทนอะไรได้สารพัด ทนแดดทนร้อน ทนความลำบากตากตรำ เวลาป่วยไข้ไม่สบายแค่ไหนก็ไม่เคยบ่น แต่กลับทนไม่ได้เมื่อมีใครมาแนะนำสั่งสอน จะเกิดความรู้สึกอึดอัดคับแค้นใจและโต้ตอบหักล้างขึ้นมาทันที

 

          ที่เป็นเช่นนี้เพราะเขามีเชื้อหัวดื้อ ว่ายากสอนยากอยู่ในตัว ยิ่งหากว่าพื้นเดิมเป็นคนเขลาอยู่แล้ว ก็ยากที่จะเข็นให้เจริญก้าวหน้าได้ แต่ถ้าหากว่ามีความฉลาดอยู่บ้างก็มักจะเฉไฉออกนอกลู่นอกทาง

 

          คนว่าง่ายสอนง่ายนั้นมีลักษณะที่สังเกตเห็นได้หลายอย่างคือ ไม่กลบเกลื่อนเมื่อถูกว่ากล่าวตักเตือน ไม่แก้ตัว ไม่บิดพลิ้ว ยอมรับฟังด้วยความเคารพ ไม่ยอมนิ่งเฉยเมื่อถูกตักเตือน พยายามปรับปรุงแก้ไขปฏิบัติตามคำแนะนำนั้นเพื่อพัฒนาตนเองให้เจริญยิ่ง ๆขึ้นไป

 

          คนว่าง่ายจะไม่มีจิตเพ่งคุณเพ่งโทษผู้ว่ากล่าวสั่งสอน คือไม่คอยจับผิดท่าน มีแต่จับถูก จับดี เพื่อจะได้ซึมซับคุณธรรมผู้ว่ากล่าวตักเตือน ในขณะเดียวกัน คนว่าง่ายมักมีความเอื้อเฟื้อต่อคำสอนและต่อผู้สอนเป็นอย่างดียิ่ง ทำให้ผู้สอนมีเมตตาเกิดกำลังใจที่จะสอนให้มีภูมิรู้ภูมิธรรมยิ่ง ๆ ขึ้นไป

 

          คนว่าง่ายมักจะตระหนักดีว่าผู้ที่ เตือนคนอื่นนั้น นับว่าเสี่ยงต่อการถูกโกรธ ดังนั้นการที่มีผู้ว่ากล่าวตักเตือนเรา แสดงว่าเขาจะต้องมีคุณธรรม มีความเสียสละ มีความเมตตาปรารถนาดีต่อตัวเราจริงๆ จึงต้องมีความเคารพเอื้อเฟื้อต่อคำสอนและตัวผู้สอนเป็นอย่างดียิ่ง

 

          ข้อสังเกตอีกอย่างก็คือคนว่าง่ายจะมีความอ่อนน้อมถ่อมตนเป็นอย่างดียิ่ง ไม่แสดงความกระด้างกระเดื่อง คิดว่าตัวเองดีอยู่แล้ว เก่งอยู่แล้ว แต่จะมีความยินดีปรีดาต่อคำสอนนั้น คือดีใจอย่างว่าท่านกรุณาชี้ข้อบกพร่องของเราให้เห็นเหมือนท่านชี้ขุมทรัพย์ให้จะได้รีบแก้ไข เหมือนดังเรื่องของท่านสุมังคลมาตาเถรี

 

          ในสมัยพุทธกาลมีหญิงชาวเมืองสาวัตถีผู้ยากจนคนหนึ่ง เธอเป็นลูกสาวของช่างสาน ชีวิตในวัยเด็กค่อนข้างลำบากเพราะมารดาได้ตายจากไปก่อนจึงอยู่กับพ่อเพียงลำพังสองคน ด้วยความยากจนจึงทำให้เธอต้องทนหิวกระหาย แต่ก็ไม่เคยบากหน้าไปขอข้าวใครเขากิน หน้าหนาวก็ต้องทนหนาวเพราะเสื้อผ้าไม่พอสวมใส่

 

          พอเข้าหน้าฝนบ้านก็เปียกชุ่มไปด้วยน้ำฝนที่สาดเข้ามาเนื่องจากคุณพ่อที่เป็นช่างสานได้ทำการปลูกสร้างขึ้นมาอย่างง่าย ๆเพราะไม่มีเงินทุนในการก่อสร้าง แต่ถึงกระนั้นเธอก็อดทนต่อสู้กับปัญหาที่ประดังเข้ามาในชีวิต ไม่เคยท้อแท้ต่อความลำบากยากจนเลย พอโตเป็นสาวพ่อของเธอก็ได้ยกไปเป็นลูกสะใภ้ของช่างสานซึ่งมีฐานะเท่า ๆกัน ความเป็นอยู่ก็ดีขึ้นหน่อยเพราะสามีเป็นคนขยันทำมาหากินรับผิดชอบครอบครัว

 

          ต่อมาไม่นานนางก็ได้ให้เกิดลูกชายคนหนึ่ง ตั้งแต่ลูกชายเกิดมาฐานะก็ดีขึ้นเรื่อย ๆ ชีวิตความเป็นอยู่ก็สุขสบายยิ่งขึ้นไม่เหมือนตอนที่อยู่กับพ่อ ดังนั้นเธอจึงตั้งชื่อให้ลูกว่า สุมังคล เพราะนำมาซึ่งความเจริญรุ่งเรือง เมื่อลูกชายเติบโตเป็นหนุ่ม แทนที่จะคิดเรื่องการหาทรัพย์หรือแต่งงานมีคู่ครองเหมือนคนทั่วไปก็กลับมีจิตใจฝักใฝ่ในธรรม เพียงแค่ได้เห็นพระบิณฑบาตผ่านหน้าบ้านก็เกิดความเลื่อมใส นำอาหารหวานคาวออกมาใส่บาตร

 

          อีกทั้งยังอยากออกบวชเป็นพระในขณะที่ใส่บาตรตอนนั้นเลย เย็นวันนั้นสุมังคลนั่งอยู่ตามลำพัง พิจารณาดูชีวิตสมณะกับชีวิตคฤหัสว่าแตกต่างกันอย่างไรบ้าง ท่านมีดวงปัญญารู้ว่าชีวิตสมณะคือทางที่จะสามารถทำตนให้หลุดพ้นจากวังวนแห่งสังสารวัฏได้ เมื่อหวนนึกถึงพ่อแม่ผู้ให้กำเนิดก็สบายใจว่าบัดนี้พ่อแม่อยู่กันสุขสบายดีแล้วโดยที่ตัวเองไม่ต้องเป็นห่วง

 

          ครั้นรุ่งเช้าจึงตัดสินใจอำลาพ่อแม่ไปบวชที่พระเชตวันทันที เมื่อบวชแล้วก็ตั้งใจฝึกหัดขัดเกลาตนเองเป็นพระที่ว่าง่ายเมื่ออุปชาแนะนำพร่ำสอนเรื่องอะไรก็รับฟังด้วยความเคารพและนำไปปฏิบัติ ท่านใช้เวลาบำเพ็ญสมณะธรรมไม่นานก็ได้บรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์ผู้ทรงอภิญญา

 

          ฝ่ายโยมมารดาผู้เคยมีชีวิตที่ยากลำบากมาก่อนก็เป็นคนที่สอนตัวเองได้ รู้ว่าความสุขสบายทางโลกนั้นไม่จีรังยั่งยืน มีสุขและทุกข์คละกันไปจึงขออำลาสามีออกบวชตามพระลูกชาย ได้ฉายานามว่าสุมังคลมาตาเถรี เมื่อบวชแล้วก็ต้องอยู่ในสำนักของภิกษุณี ซึ่งก็มีทั้งผู้ที่เป็นพระอรหันต์และผู้ที่กำลังฝึกฝนตัวเองอยู่ ผู้ที่ยังเป็นเพียงปุถุชนธรรมดาก็มีมาก เพราะฉะนั้นการที่ผู้หญิงมาอยู่รวมกันมาก ๆจึงมีเรื่องกระทบกระทั่งกันบ้างเป็นธรรมดา

 

          เนื่องจากพระเถรีเป็นผู้ที่รักในการฝึกตนเหมือนพระลูกชายจึงไม่ถือเนื้อถือตัว มีความอ่อนน้อมถ่อมตน แม้มีภิกษุณีที่มีพรรษาอ่อนกว่าหรืออายุน้อยกว่ามาแนะนำตักเตือนท่านก็น้อมรับฟังและก็นำไปปฏิบัติ เป็นคนว่าง่ายไม่เคยทะเลาะวิวาทหรือสร้างความลำบากใจให้ใครเลย ท่านจึงเป็นที่รักของเพื่อนภิกษุณีด้วยกัน

 

          มีอยู่วันหนึ่งท่านสุมังคลมาตาเถรีนั่งพิจารณาธรรมอยู่ตามลำพัง ท่านพิจารณาถึงความลำบากที่เคยประสบมาในเวลาที่เป็นคฤหัสและชีวิตที่หมกมุ่นอยู่ในกามจึงเกิดความสังเวชใจและเจริญวิปัสนาจะได้บรรลุพระอรหัตพร้อมด้วยปฏิสัมพิทาจากนั้นได้อุทานว่า เราพ้นดีแล้ว พ้นดีแล้วหนอ เป็นผู้พ้นแล้วโดยชอบจากสากที่ต้องตำข้าวทุกวัน พ้นแล้วจากสามี จากหม้อข้าว เราตัดราคะ โทสะ และโมหะขาดแล้ว เรานั้นเข้าไปยังโคนไม้เพ่งฌานอย่างมีความสุข ตั้งแต่นั้นมาชีวิตของท่านก็เปี่ยมไปด้วยปิติสุขเรื่อยมาเพราะเสวยเอกันตบรมสุขที่เกิดจากการได้บรรลุพระนิพพาน

 

          จะเห็นได้ว่าอานิสงค์ของการเป็นผู้ว่าง่ายสอนง่ายสามารถเป็นที่รักของคนรอบข้าง ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหนก็มีความสุข การเป็นคนว่าง่ายโดยสรุปก็คือจะต้องรับฟังคำสั่งสอนได้ดี ไม่แก้ตัว ไม่โต้เถียง อดทนได้แม้ถูกว่ากล่าวสั่งสอนอย่างรุนแรง ไม่ว่าผู้สอนนั้นจะเป็นผู้ใหญ่กว่าซึ่งเราทำใจยอมรับได้ง่าย หรือแม้เป็นผู้เสมอกันที่เราทำใจยอมรับได้ยากขึ้น หรือเป็นผู้น้อยกว่าที่เราทำใจยอมรับได้ยากที่สุด นี่แหละคือลักษณะของคนว่าง่าย

 

          การที่เราจะได้ใครสักคนเป็นกัลยาณมิตรคอยว่ากล่าวตักเตือนนั้นไม่ใช่จะหาได้ง่ายๆ เพราะผู้ที่จะมีความปรารถนาดีอย่างนั้นจะต้องมีหัวใจของยอดกัลยาณมิตรผู้เปี่ยมล้นด้วยเมตตา ดังนั้นเมื่อมีผู้มาคอยแนะนำพร่ำสอนต้องถือว่าเป็นบุญของเรา ฉะนั้นก็ให้ทุกคนตั้งใจฝึกฝนอบรมตัวของเราต่อไป อย่าเป็นคนว่ายากสอนยาก หากเราเป็นผู้ที่ว่าง่ายสอนง่ายแล้วก็จะมีแต่ผู้ที่รักใคร่เอ็นดู เมื่อมีความรู้อะไรก็จะแบ่งปันให้เราอย่างไม่มีปิดบังอำพราง ไม่ว่าจะเหยียบย่างไปที่ไหนก็จะเป็นที่รัก เป็นที่สรรเสริญของเทวาทั้งหลาย ที่สำคัญความว่าง่ายเป็นคุณธรรมพื้นฐานที่จะทำให้เราเข้าถึงธรรมอย่างง่ายดายด้วย