ม ง ค ล ที่ ๑๑ บำรุงบิดามารดา
มารดาบิดาทั้งหลายเป็นผู้เอ็นดู ชื่อว่า
เป็นพรหม เป็นบุรพาจารย์
และเป็นอาหุไนยของบุตรทั้งหลาย
๑. พระคุณบิดามารดา
๑.๑ โยมมารดาของเราดีแท้ เพราะได้แนะนำ ให้เรารู้สึกตัว เหมือนบุคคลแทงพาหนะด้วยปฏัก ฉะนั้น.
ขุ.เถร. (เถระ) มก. ๕๒/๙๒
๑.๒ มารดาบิดาทั้งหลายเป็นผู้เอ็นดู ชื่อว่า เป็นพรหม เป็นบุรพาจารย์ และเป็นอาหุไนย ของบุตรทั้งหลาย.
อัง.จตุกก. (พุทธ) มก. ๓๔/๑๕๐
๒. ความกตัญญูกตเวที
๒.๑ พญานกแขกเต้ากล่าวว่า ข้าพเจ้านำข้าวสาลีของท่านไปถึงยอดงิ้วแล้ว ก็เปลื้องหนี้เก่า...
พราหมณ์ถามว่า การเปลื้องหนี้ของท่านเป็นอย่างไร
พญานก : มารดา และบิดาของข้าพเจ้าแก่เฒ่าล่วงกาลผ่านวัยไปแล้ว ข้าพเจ้าคาบเอาข้าวสาลีไปด้วยจะงอยปาก เพื่อท่านเหล่านั้น ชื่อว่า เปลื้องหนี้ที่ท่านทำ ไว้ก่อน.
ขุ.ชา. (โพธิ) มก. ๖๐/๓๕๗
๓. ลูกอกตัญญู
๓.๑ เราชื่นชม และปรารถนาความเจริญแก่บุตรเหล่าใด บุตรเหล่านั้นคบคิดกันกับภรรยารุมว่าเรา ดังสุนัขรุมเห่าสุกร เขาว่าพวกมันเป็นอสัตบุรุษ ร้องเรียกเราว่า พ่อๆ พวกมันประดุจยักษ์ แปลงเป็นบุตร ละทิ้งเราผู้ล่วงเข้าปัจฉิมวัย กำจัดคนแก่ไม่มีสมบัติออกจากที่อยู่อาศัย ดังม้าแก่ที่เจ้าของปล่อยทิ้ง ฉะนั้น.
สัง.ส. (พุทธ) มก. ๒๕/๒๗๕
๓.๒ ข้าพเจ้าเพลิดเพลินด้วยบุตรที่เกิดแล้ว และปรารถนาความเจริญแก่บุตรเหล่าใด บุตรเหล่านั้นถูกภรรยายุยง ย่อมรุกรานข้าพเจ้าเหมือนสุนัขรุกรานสุกร ฉะนั้น.
ขุ.ธ. (ทั่วไป) มก. ๔๓/๒๓๕
๓.๓ บุตรเหล่านั้นเป็นอสัตบุรุษ เลวทราม เรียกข้าพเจ้าว่า พ่อๆ พวกเขาคือ รากษสแปลงมาในรูปบุตร ย่อมทอดทิ้งข้าพเจ้าผู้ถึงความเสื่อมชรา ต้องเที่ยวขอทานที่เรือนของชนเหล่าอื่น เหมือนม้าแก่ใช้การงานไม่ได้ ถูกเขาพรากไปจากอาหาร ฉะนั้น.
ขุ.ธ.( ทั่วไป) มก. ๔๓/๒๓๕
๓.๔ ไม้เท้าของข้าพเจ้ายังประเสริฐกว่า บุตรทั้งหลายไม่เชื่อฟังจะประเสริฐอะไร เพราะไม้เท้ากันโคดุก็ได้ กันสุนัขก็ได้ มีไว้ยันข้างหน้าเวลามืดก็ได้ ใช้หยั่งลงไปในที่ลึกก็ได้ เพราะอานุภาพแห่งไม้เท้า คนแก่เช่นข้าพเจ้าพลาดแล้วก็กลับยืนขึ้นอีกได้.
ขุ.ธ. (ทั่วไป) มก. ๔๓/๒๓๖
๓.๕ พระราชาใดชนะคนที่ไม่ควรชนะ พระราชานั้นไม่ชื่อว่า เป็นพระราชา ผู้ใดเอาชนะเพื่อน ผู้นั้นไม่ชื่อว่า เป็นเพื่อน ภรรยาใดไม่กลัวเกรงสามี ภรรยานั้นไม่ชื่อว่า เป็นภรรยา บุตรเหล่าใดไม่เลี้ยงดูมารดาบิดาผู้แก่แล้ว บุตรเหล่านั้นไม่ชื่อว่า เป็นบุตร.
ขุ.ชา. (โพธิ) มก. ๖๒/๖๓๘
๓.๖ คนผู้สามารถแต่ไม่เลี้ยงมารดา หรือบิดาผู้แก่เฒ่าผ่านวัยหนุ่มสาวไปแล้ว พึงรู้ว่าเป็นถ่อย.
ขู.สุ. (พุทธ) มก. ๔๖/๓๒๘
