ประเภทความสัมพันธ์ของปฏิจจสมุปบาท
ความสัมพันธ์ของปฏิจจสมุปบาทแบ่งเป็น 2 สาย คือ สายเกิด(ความเกิดขึ้นแห่งกองทุกข์) เรียกว่า สมุทยวาร และสายดับ(ความดับแห่งกองทุกข์ทั้งมวล) เรียกว่า นิโรธวารมีพระบาลีพุทธภาษิตโดยย่อ ดังนี้
1.สายเกิด
อิมสฺมึ สติ อิทํ อุปฺปชฺชติ อิมสฺสุปฺปาทา อิทํ อุปฺปชฺชติ15)
เมื่อสิ่งนี้มี สิ่งนี้จึงมี เพราะสิ่งนี้เกิดขึ้น สิ่งนี้จึงเกิดขึ้น
- เพราะอวิชชาเป็นปัจจัย สังขารจึงมี
- เพราะสังขารเป็นปัจจัย วิญญาณจึงมี
- เพราะวิญญาณเป็นปัจจัย นามรูปจึงมี
- เพราะนามรูปเป็นปัจจัย สฬายตนะจึงมี
- เพราะสฬายตนะเป็นปัจจัย ผัสสะจึงมี
- เพราะผัสสะเป็นปัจจัย เวทนาจึงมี
- เพราะเวทนาเป็นปัจจัย ตัณหาจึงมี
- เพราะตัณหาเป็นปัจจัย อุปาทานจึงมี
- เพราะอุปาทานเป็นปัจจัย ชาติจึงมี
- เพราะชาติเป็นปัจจัย ชรามรณะจึงมี ความโศก ความคร่ำครวญ ทุกข์ โทมนัส ความคับแค้นใจจึงเกิดขึ้น พร้อมกองทุกข์ทั้งมวลจึงเกิดขึ้นประการฉะนี้
2.สายดับ
อิมสฺมึ อสติ อิทํ น โหติ อิมสฺส นิโรธา อิทํ นิรุชฺฌติ
เมื่อสิ่งนี้ไม่มี สิ่งนี้ก็ไม่มี เมื่อสิ่งนี้ดับ สิ่งนี้ก็ดับ
- เพราะอวิชชาสำรอกดับไปโดยไม่เหลือ สังขารจึงดับ
- เพราะสังขารดับ วิญญาณจึงดับ
- เพราะวิญญาณดับ นามรูปจึงดับ
- เพราะนามรูปดับ สฬายตนะจึงดับ
- เพราะสฬายตนะดับ ผัสสะจึงดับ
- เพราะผัสสะดับ เวทนาจึงดับ
- เพราะเวทนาดับ ตัณหาจึงดับ
- เพราะตัณหาดับ อุปาทานจึงดับ
- เพราะอุปาทานดับ ภพจึงดับ
- เพราะภพดับ ชาติจึงดับ
- เพราะชาติดับ ชรามรณะจึงดับ ความโศก ความคร่ำครวญ รำพัน ทุกข์ โทมนัสความคับแค้นใจก็ดับ กองทุกข์ทั้งมวลก็ดับลงด้วยประการฉะนี้
------------------------------------------------------------
15) สังยุตตนิกาย นิทานวรรค, มก. เล่มที่ 26 ข้อ 114 หน้า 203.
MD 408 สมาธิ 8: วิปัสสนากัมมัฏฐาน
