ความหมายของสัจจะ
สัจจะ เป็นคำในภาษาบาลี แปลว่า ความจริง เมื่อใช้ใน ภาษาไทย มีความหมายที่ใช้บ่อย ๆ คือ
๑. สัจจะ หมายถึง ความจริงที่มีอยู่ตามธรรมชาติ ไม่มีใคร ไปเสกสรรปั้นแต่งขึ้นมา เช่น ดวงอาทิตย์ส่องแสงสว่างในเวลา กลางวัน ดวงจันทร์ส่องแสงสว่างในเวลากลางคืน น้ำย่อมไหล จากที่สูงไปสู่ที่ต่ำ ทุกคนเกิดแล้วก็ต้องแก่ เจ็บ และตาย ฯลฯ
๒. สัจจะ หมายถึง ความจริงที่เกิดจากการกระทำต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการกระทำของคนหรือสัตว์ แบ่งการกระทำดังกล่าวเป็น ๒ ประเภท คือ
๒.๑ สัจจะ หมายถึง ความจริงที่เกิดจากการกระทำที่ ขาดสติ ซึ่งอาจเกิดจากความไม่รู้จริงหรือรู้แต่ประมาท ไม่คำนึงถึง ผลเสียที่จะเกิดตามมาว่า จะนำความเดือดร้อนเสีย หายและมีน้ำตา นองหน้าในภายหลังทั้งแก่ตนเองและผู้อื่น จึงเอาแต่สะดวกสบาย หรือประโยชน์เฉพาะหน้าเป็นที่ตั้ง เช่น
- นายขาวเป็นพ่อของ ด.ช.แดง แต่นายขาวไม่ตั้งใจ ฝึกอบรมลูกตั้งแต่เล็ก เมื่อ ด.ช.แดง โตขึ้นเป็นคนเกะกะเกเร นายขาวก็ไม่มีใครเลี้ยงดูตอนแก่เฒ่า
- นางเขียวชอบพูดเท็จ พูดก้าวร้าว ติดสุรา จึงไม่มีใคร อยากคบหาสมาคมด้วย
- เสือ ถ้าหิวมันก็กินได้แม้แต่ลูกของมันเอง เสือ แต่ละตัวจึงไม่ไว้ใจกัน
ตัวอย่างที่ยกมานี้ ล้วนเป็นสัจจะคือความจริง เพราะได้เกิด ขึ้นแล้วจริง แต่เกิดทุกข์เดือดร้อนทั้งแก่ตนเองและผู้อื่น เพราะ ตนเองไม่รู้ความจริง หรือรู้ความจริงแต่ทำด้วยความประมาทไม่ สำรวมระมัดระวัง เช่น นายขาวไม่รู้วิธีสอนลูก หรือรู้วิธีสอนลูก แต่ไม่รู้ว่าจะต้องรีบสอนตั้งแต่ยังเล็ก รอไว้สอนตอนโตจึงสายไป นายขาวยังเป็นคนดี เพราะไม่ได้ทิ้งลูก ยังไม่ได้ทำความชั่ว แต่สัจจะ ต่อความดีในการทำหน้าที่พ่อแม่ที่ต้องรับทำอันดับแรก คือ ห้ามลูก ไม่ให้ทำความชั่ว และสอนลูกให้ตั้งอยู่ในความดีนั้น นายขาวยังทำ ไม่ถึงมาตรฐานที่จะเป็นกัลยาณมิตร คือ มิตรแท้ให้แก่ลูกได้ ด.ช.แดง จึงเสียนิสัยเป็นคนเกเร
นางเขียวเป็นเช่นนั้นเพราะไม่รู้โทษของสุราจึงดื่ม เมื่อเมา จึงพูดเท็จ พูดก้าวร้าว หรือเพราะไม่รู้ว่าพูดเท็จ พูดก้าวร้าวไม่ดี เมื่อพูดบ่อย ๆ จึงไม่มีใครอยากคบ นางเขียวจึงหาทางออกด้วย วิธีผิด ๆ คือ ดื่มสุราจนติด นางเขียวเป็นผู้ยังไม่มีสัจจะต่อความดี การกระทำของนางเขียวจัดเป็นกรรมชั่ว เธอเป็นมิตรเทียมทำลาย ทำร้ายตัวเอง
การกระทำของเสือที่กินลูกของมันเมื่อหิว เป็นสัจจะคือ ความจริง เพราะเป็นธรรมชาติของสัตว์ว่า ขาดสติตลอดชีวิต สัตว์จึงรังแกกันเอง ซึ่งต่างกับมนุษย์ โดยสิ้นเชิง ใครที่รู้ความจริงเรื่องเสือ ก็จะต้องกล่าวความจริงเช่นนี้ตรงกัน
๒.๒ สัจจะ หมายถึง ความจริงที่เกิดจากการกระทำ อย่างมีสติ เกิดจากความรู้จริงและตั้งใจทำ จริงในสิ่งนั้น รู้จักระแวง ภัยที่น่าระแวง และระวังภัยที่อาจทำให้เดือดร้อนตามมา ภายหลังอีกด้วย จึงกระทำทุกอย่างตรงไปตรงมาประกอบด้วย เหตุผล เช่น
- นางจำปาเป็นแม่ของ ด.ญ.จำปี ทันทีที่เธอรู้ตัวว่า ตั้งครรภ์ ก็ตั้งใจหาความรู้จริงเรื่องรักษาครรภ์ รักษาสุขภาพตนเอง และเลี้ยงดูลูกให้ถูกวิธี ยิ่งกว่านั้นนางจำปายังตั้งใจจัดบ้าน และอบรม ทุกคนในบ้านให้รักการทำความสะอาด จัดระเบียบสิ่งของเครื่องใช้ ของตนเองอย่างเคร่งครัด ให้สุภาพ ตรงเวลา และรักการนั่งสมาธิ ให้ใจสงบอารมณ์ดี ด.ญ.จำปี จึงเจริญเติบโตท่ามกลางสิ่งแวดล้อมที่ดี เป็นเด็กฉลาด น่ารัก ขยันทำงานบ้านแต่เล็ก โตขึ้นจึงประสบความ สำเร็จในชีวิต
- ความรู้จริงในการบำรุงรักษาครรภ์ของนางจำปา ๑
- ความรู้จริงในเรื่องสิ่งแวดล้อมที่เป็นบุคคล และ สถานที่ว่า มีผลต่อการเจริญเติบโตของทารกของนางจำปา ๑
- ความรู้จริงในเรื่องการฝึกฝนอบรมให้กับบุคคล ทุกเพศทุกวัย ว่าต้องเริ่มต้นจากการฝึกให้รักการทำความสะอาด จัดระเบียบ สิ่งของเครื่องใช้ สถานที่ด้วยมือของผู้เข้ารับการฝึกอบรม
เอง คือ หัวใจของการฝึกอบรม เพราะจะทำให้ใจผ่องใสเป็นนิจได้ ง่าย และรักการฝึกฝนอบรมให้ดียิ่ง ๆ ขึ้นไปอีกของนางจำปา ๑
- ความตั้งใจจริงที่จะฝึกฝนอบรมบุตรสาวตนเอง คือ ด.ญ.จำปี ให้เป็นคนดีของโลกของนางจำปา ๑
ความรู้จริงในเรื่องการบำรุงรักษาครรภ์ สิ่งแวดล้อม และ การฝึกฝนอบรมทั้ง ๔ ประการนี้ จัดเป็นปัญญาของนางจำปา ส่วนความตั้งใจจริงในการเลี้ยงลูกให้เป็นคนดี จัดเป็นสัจจะต่อ ความดีของนางจำปา จึงเกิดเป็นผลดี คือ
ได้คนดีขึ้นมาอีกคนในโลกชื่อ น.ส.จำปี
ได้แม่ที่ดีของโลกอีกคนคือ นางจำปา
ได้ครอบครัวตัวอย่างอีกครอบครัวหนึ่ง คือ ครอบครัว ของนางจำปา
ซึ่งทั้งหมดนี้เป็น ความจริงที่เกิดขึ้นจากการประพฤติปฏิบัติ อย่างมีสติ ไม่เห็นแก่ความสะดวกสบายใด ๆ ไม่เห็นแก่ประโยชน์ เฉพาะหน้าใด ๆ เช่น ความก้าวหน้าในอาชีพของตน แต่เล็งเห็น ประโยชน์สุขที่ยั่งยืนเบื้องหน้า เราเรียกความจริงที่เกิดขึ้นด้วย ความจริงใจ ประกอบด้วยปัญญาเช่นนี้ว่า ความมีสัจจะต่อ ความดี เพราะเกิดจากกรรมดีตลอดทาง
ที่ใดมีสัจจะต่อความดี ที่นั้นต้องมีปัญญา
ที่ใดมีปัญญา ที่นั้นต้องมีสัจจะต่อความดี
สัจจะกับปัญญาจึงพรากจากกันไม่ได้
