คิดก่อนทำ
เจริญพรท่านคณาจารย์และนักศึกษาทุก ๆ ท่าน
การบรรยายธรรมในวันนี้ถือว่าเป็นปัจฉิมนิเทศหรือปัจฉิมโอวาทเพราะเป็นการบรรยายให้ความรู้หรือข้อคิดสั้นๆ แบบรวบยอดแก่ผู้ที่กำลังจะจบการศึกษา สำหรับความรู้ทางวิชาการนั้นอาจารย์ท่านได้ให้พวกเรามาเต็มที่แล้ว คุณธรรมหรือจรรยาบรรณประจําวิชาก็ได้เล่าเรียนมาแล้ว แต่คณะอาจารย์ท่านเกรงว่าคุณธรรมต่างๆ ที่ได้อบรมสั่งสอนแก่ศิษย์มาตลอดระยะเวลาที่เล่าเรียนนั้น ลูกศิษย์อาจจะไม่เข้าใจลึกซึ้งพอที่จะนำไปปฏิบัติได้จึงนิมนต์หลวงพ่อมาชี้แนะเพิ่มเติมก่อนที่พวกเราจะรับปริญญาแล้วแยกย้ายไปทำงานอีกประการหนึ่ง ก็เพื่อให้เกิดความมั่นใจว่าศิษย์ทุกคนจะไม่นำความรู้ไปใช้ทางที่ผิด การให้โอวาทก่อนจบ
การศึกษาที่เรียกว่า ปัจฉิมโอวาท หรือปัจฉิมนิเทศนี้จึงมีความจำเป็นต่อนักศึกษาทุกคน ไม่ว่าในแขนงวิชาชีพใด ๆ ก็ตาม เรื่องที่หลวงพ่อได้เทศน์ไว้นี้มิใช่จะมีประโยชน์แก่นักศึกษาพยาบาลเท่านั้นแต่ยังจะมีประโยชน์แก่ผู้ที่ทำงานในสายวิชาชีพอื่นๆ ให้สามารถนำไปประยุกต์ใช้ให้เกิดความเจริญรุ่งเรืองแก่ชีวิตสืบไปได้อีกด้วยเนื่องจากวิชาการแต่ละสาขาวิชาชีพเน้นวิชาชีพ ถ้าผู้เรียนไม่ระมัดระวังอาจพลาดพลั้งไปก่อเวรโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ได้ ดังตัวอย่างเช่น
วิชาการทหาร
วิชานี้เมื่อนำไปใช้อย่างถูกต้องย่อมได้รับความเคารพจากคนทั้งแผ่นดิน แต่วิชานี้เป็นวิชาที่เสี่ยงต่อการผิดศีลข้อ ปาณาติบาต คือการฆ่าสัตว์ตัดชีวิต โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ฆ่าคน ดังนั้น นักการทหารที่ดีจึงต้องรู้จักหาทางป้องกันก่อนจะเกิดเหตุร้าย เช่นพยายามสร้างความมั่นคงภายในประเทศ หาทางผูกมิตรกับเพื่อนบ้านเพื่อหลีกเลี่ยงสงครามและป้องกันไม่ให้เกิดการฆ่าฟันกันขึ้นถ้าทำได้อย่างนี้ก็จะปลอดภัย ไม่ต้องทำบาป ไม่ต้องฆ่าคน
วิชาการเกษตร
สมัยที่หลวงพ่อเป็นนิสิต เรียนทางด้านกสิกรรม และสัตวบาล บาปประจำวิชาคือ ฆ่าสัตว์ ทั้งฆ่าแมลงไปจนถึงฆ่าวัวฆ่าควาย แต่ไม่ถึงกับฆ่าคน ก่อนบวชฆ่าสัตว์อยู่หลายปี ที่สั่งเขาฆ่าไปก็มาก ฆ่าเองก็มาก กว่าจะรู้ตัวว่าชักไม่เข้าท่าก็ถลำไปหลายปี
วิชากฎหมาย
ถ้าเรียนทางด้านกฎหมายจบแล้วไม่ว่าจะเป็นทนายความหรือไปเป็นผู้พิพากษา ที่ต้องระวังให้มากคือ เวรมุสา เพราะต้องใช้เล่ห์เหลี่ยมการพูดจาเพื่อเอาชนะฝ่ายตรงข้าม จึงมีโอกาสที่จะผิดศีลข้อนี้ได้ง่าย
วิชาศิลปะการแสดง
ไม่ว่าจะเรียนเป็นนักร้อง นักเต้น นักแสดงหรือนักดนตรีเนื่องจากวงการนี้เน้นเรื่องสวย เรื่องงาม เรื่องการสร้างอารมณ์ถ้าไม่ระมัดระวังให้ดีจะเกิดเวรกาเมคือ เรื่องชู้สาวจะตามมาโดยง่าย
วิชาการแพทย์ การพยาบาล
วิชานี้ก็มีเวรประจำวิชาเหมือนกัน ไม่ใช่ไม่มีคือ ถ้าพลาดนิดเดียวจากเทวทูตก็อาจจะกลายเป็นยมทูตไปได้ เนื่องจากเราจะต้องดูแลชีวิตของคน ถ้ารักษาด้วยความระมัดระวังก็ได้ชื่อว่าเป็นเทวทูตจากสวรรค์ทีเดียว สำหรับคนไข้หนักที่ถึงอย่างไรก็ไม่มีทางรักษาให้หายจะต้องตายแน่ๆ ก่อนตายถ้าเรารู้จักชี้ทางให้ใจของเขาติดอยู่ในบุญในกุศล ถึงคนไข้จะตายก็ตายด้วยอาการสงบ ตายไปแล้วอาจได้เป็นเทวดา เป็นนางฟ้า แต่ถ้าเราไม่รู้จักเรื่องบาปบุญดีพอ ไปทำให้คนไข้มีอารมณ์ขุ่นมัว มีความเข้าใจผิดในเรื่องโลกเรื่องชีวิต มีความหลงงมงาย เขาตายไปแล้วก็จะไปสู่ที่ๆ ไม่ค่อยจะดีนัก เราก็จะกลายเป็นยมทูตไป
ด้วยเหตุที่แต่ละวิชามีช่องทางก่อเวรอยู่เช่นนี้ เพราะฉะนั้นก่อนจะสำเร็จการศึกษาครูบาอาจารย์ท่านมีความห่วงใย จึงกำหนดให้มีการให้โอวาทส่งท้ายเน้นให้ลูกศิษย์รู้จักระมัดระวังที่จะนำวิชาการต่าง ๆ ที่ได้เรียนไปแล้วนั้นไปใช้อย่างมีจรรยาบรรณและมีประสิทธิภาพสามารถสร้างบุญเปิดทางสวรรค์ให้แก่ตนเองมิฉะนั้นหากเกิดพลาดพลั้งแล้วจะเสียหายมาถึงครูบาอาจารย์ แล้วตัวศิษย์เองก็จะประสบความหายนะ นอกจากจะเสียอนาคตแล้วตายไปอาจถึงตกนรกหมกไหม้ได้
มีพุทธพจน์บทหนึ่งกล่าวไว้ว่า
ยาวเทว อนตฺถาย
ญตฺตํ พาลสฺส ชายติ
หนฺติ พาลสฺส สุกฺกํสํ
มุทฺธมสฺส วิปาตยํ
ซึ่งแปลความในเชิงปฏิบัติได้ว่า
"ความรู้ทางด้านวิชาการหากเกิดแก่คนพาล มีแต่จะนำความพินาศฉิบหายมาให้"
เรื่องนี้หลวงปู่ หลวงตา ครูบาอาจารย์ในสมัยก่อนระวังกันมาก ดังนั้นท่านจึงให้ศิษย์ได้รับการอบรมทางด้านศีลธรรมให้มั่นคงเสียก่อนจึงจะสอนวิชาการให้ บางครั้งศิษย์อาจจะต้องอยู่ปรนนิบัติรับใช้อาจารย์นาน 5-10 ปี เป็นการถ่ายทอดนิสัยจนกระทั่งอาจารย์เห็นว่าศิษย์มีคุณธรรมดีพร้อมทั้ง กาย วาจา ใจ แล้วจึงจะประสิทธิ์ประสาทวิชาให้ และเมื่อได้เล่าเรียนจนจบวิชานั้น ๆ แล้ว ด้วยความรักและห่วงใยของอาจารย์ ก่อนที่ศิษย์จะจากไปท่านจะให้โอวาทแก่ศิษย์เป็นครั้งสุดท้ายที่เรียกว่า ปัจฉิมโอวาท เพื่อให้สามารถนำวิชาความรู้ที่ได้เล่าเรียนมาไปใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ นำความเจริญรุ่งเรืองมาสู่ตนเองและครอบครัวได้
