วิธีแผ่อุเบกขา 3 อย่าง
ผู้ที่บรรลุถึงขั้นอัปปนาสมาธิหรืออุเบกขาสีมสัมเภทดีแล้ว จึงใช้วิธีแผ่อุเบกขาตามแบบบริกรรมท่องจำโดยรวม การแผ่อุเบกขาทั่วไปแบบนี้ เป็นการแผ่ให้แก่สรรพสัตว์ทั้งหลาย 12 จำพวก ได้แก่ แผ่ทั่วไปโดยไม่เจาะจงบุคคลที่เรียกว่า อโนทิโสผรณา 5 จำพวก การแผ่โดยเจาะจงบุคคลที่เรียกว่า โอทิโสผรณา 7 จำพวก และการแผ่อุเบกขาไปในทิศทั้ง 10 ที่เรียกว่า ทิโสผรณา ซึ่งมีวิธีในการแผ่อุเบกขาดังนี้ คือ
1.อโนทิโสผรณา เป็นการแผ่ทั่วไปโดยไม่เจาะจงบุคคล 5 จำพวก
ก.สพฺเพ สตฺตา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ทั้งหลายเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
ข.สพฺเพ ปาณา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ที่มีชีวิตทั้งหลายเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
ค.สพฺเพ ภูตา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ที่ปรากฏชัดทั้งหลายเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
ง.สพฺเพ ปุคฺคลา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
บุคคลทั้งหลายเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
จ.สพฺเพ อตฺตภาวปริยาปนฺนา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ที่มีอัตภาพทั้งหลายเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
2.โอทิโสผรณา เป็นการแผ่ไปโดยเจาะจงประเภทบุคคล 7 จำพวก
ก.สพฺพา อิตฺถิโย กมฺมสฺสกา โหนฺติ
หญิงทั้งหลายเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
ข.สพฺเพ ปุริสา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
ชายทั้งหลายเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
ค.สพฺเพ อริยา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
พระอริยบุคคลทั้งหลายเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
ง.สพฺเพ อนริยา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
ผู้ไม่ใช่พระอริยบุคคลทั้งหลายเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
จ.สพฺเพ เทวา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
เทวดาทั้งหลายเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
ฉ.สพฺเพ มนุสฺสา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
มนุษย์ทั้งหลายเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
ช.สพฺเพ วินิปาติกา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
อบายสัตว์ทั้งหลายเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
3.ทิโสผรณา เป็นการแผ่ให้แก่สัตว์ทั่วไปทั้ง 10 ทิศ
วิธีแผ่อุเบกขาไปในทิศนั้นคือ ยกเอาอโนทิโสบุคคล 5 จำพวก โอทิโสบุคคล 7 จำพวก รวมเป็นบุคคล 12 จำพวก ไปตั้งไว้ในทิศทั้ง 10 แล้วแผ่อุเบกขาไปในบุคคล 12 จำพวกที่อยู่ในทิศทั้ง 10 นั้น จึงเรียกว่าการแผ่ให้แก่สัตว์ทั้ง 10 ทิศ
คำแผ่อุเบกขาโดยทิศในบุคคลจำพวกที่ 1 มีคำสำหรับแผ่ ดังต่อไปนี้
1.สพฺเพ ปุรตฺถิมาย ทิสาย สตฺตา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ทั้งหลายในทิศตะวันตกเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
2.สพฺเพ ปจฺฉิมาย ทิสาย สตฺตา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ทั้งหลายในทิศตะวันตกเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
3.สพฺเพ อุตตราย ทิสาย สตฺตา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ทั้งหลายในทิศเหนือเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
4.สพฺเพ ทกฺขิณาย ทิสาย สตฺตา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ทั้งหลายในทิศใต้เป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
5.สพฺเพ ปุรตฺถิมาย อนุทิสาย สตฺตา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ทั้งหลายในทิศตะวันออกเฉียงใต้เป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
6.สพฺเพ ปจฺฉิมาย อนุทิสาย สตฺตา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ทั้งหลายในทิศตะวันตกเฉียงเหนือเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
7.สพฺเพ อุตฺตราย อนุทิสาย สตฺตา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ทั้งหลายในทิศตะวันออกเฉียงเหนือเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
8.สพฺเพ ทกฺขิณาย อนุทิสาย สตฺตา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ทั้งหลายในทิศตะวันตกเฉียงใต้เป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
9.สพฺเพ เหฏฐิมาย ทิสาย สตฺตา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ทั้งหลายในทิศเบื้องล่างเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
10.สพฺเพ อุปริมาย ทิสาย สตฺตา กมฺมสฺสกา โหนฺติ
สัตว์ทั้งหลายในทิศเบื้องบนเป็นผู้มีกรรมเป็นของตน
ส่วนการแผ่อุเบกขาไปในทิศทั้ง 10 ในบุคคลอีก 11 จำพวก ตั้งแต่จำพวกที่ 2 คือ สพฺเพ ปาณา สัตว์ที่มีชีวิตทั้งหลาย ถึงจำพวกที่ 12 สพฺเพ วินิปาติกา อบายสัตว์ทั้งหลายนั้น ให้ผู้ปฏิบัตินำมาประกอบในทำนองเดียวกับบุคคลที่ 1 ต่างแต่ต้องยกเอาบุคคลนั้นๆ มาประกอบแทนตรงคำว่า สตฺตา ซึ่งตรงกับคำว่า สัตว์ ในภาษาไทย ซึ่งผู้ปฏิบัติสามารถประกอบได้เองโดยไม่ยาก จึงไม่ได้ยกมาอย่างเต็มรูปแบบในที่นี้ล
----------------------------------------------------------------------------
MD 407 สมาธิ 7: สมถกัมมัฏฐาน 40 วิธี
