เส้นทางพระบรมโพธิสัตว์
องค์ใดพระสัมพุท สุวิสุทธสันดาน
ตัดมูลกิเลสมาร บ่ มิหม่นมิหมองมัว
พระสัมมาสัมพุทธเจ้าคือใคร โดยทั่วไปจะได้คำตอบว่า พระองค์คือศาสดาผู้ก่อตั้งพระพุทธศาสนา บางท่านตอบว่า ผู้ที่เผยแผ่คำสอนให้กับชาวโลก เพื่อให้ชาวโลกทั้งหลายได้ปฏิบัติตามแล้วจะได้พ้นทุกข์ นี่คือนัยยะความหมายของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าที่ศึกษากันโดยทั่วๆไป
ในที่นี้ต้องการให้เรามองพระสัมมาสัมพุทฑเจ้าในอีกฐานะหนึ่งนั่นคือ ในฐานะที่พระองค์เป็นบุคคลต้นแบบที่สมบูรณ์ที่สุดในโลก ต้นแบบนี้มีความสำคัญมาก ถ้าเราดูของบางอย่างเราบอกว่ามันกลม แต่ถ้าเรามีแม่แบบที่กลมจริงๆ พอนำมาเปรียบเทียบกัน จะรู้เลยว่าของที่เราดูเผินๆ เหมือนว่ากลม บางทีก็เบี้ยวทางนี้นิด เบี้ยวทางโน้นหน่อย ถ้าไม่มีแม่แบบให้เทียบ จะมองไม่ออก แต่พอใส่เข้าไปในแบบจะรู้ว่ามันใช้ได้หรือใช้ไม่ได้ ตรงไหนต้องปรับปรุงบ้างจะมองเห็นได้ชัด
คนเราก็เหมือนกัน บอกว่าเป็นคนดี คนไม่ดี เป็นการดูแบบองค์รวมที่ว่าดีบางทีก็มีเกินมีขาดไปบ้าง เราจะเห็นตรงนี้ได้ชัดเมื่อมีต้นแบบที่สมบูรณ์พร้อม ซึ่งต้นแบบของชาวโลกทั้งหลาย คือพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั่นเอง เราอยากจะรู้ว่าที่เราทำนั้นถูกหรือผิด ควรหรือไม่ควรให้ตรวจสอบ โดยมองพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นต้นแบบ เราจะเห็นภาพชัดถ้าสิ่งใดที่พระองค์ทำไว้ เราเดินตามรอยบาทพระพุทธองค์ไม่พลาดแน่นอน อะไรที่พระองค์ปฏิบัติ ถ้าเราเดินตามเราจะไม่พลาด แต่สิ่งใดที่พระองค์ไม่ทำเราก็พยายามหลีกเลี่ยง
ในอีกฐานะหนึ่ง พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นบุคคลที่มีพระคุณต่อชาวโลกมากที่สุด คนอื่นจะมีพระคุณต่อเราอย่างไร อย่างมากก็ให้ได้แค่ข้าวปลาอาหาร สิ่งของเงินทอง ความช่วยเหลืออนุเคราะห์ในด้านต่างๆ แต่สิ่งที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าให้กับชาวโลกคือ พระองค์ให้หนทางพ้นทุกข์
ถ้ามองทุกข์มนุษย์เป็น ๓ ระดับคือ
ระดับที่๑ ความทุกข์ในชาตินี้ ทำอย่างไรถึงจะตั้งตัวได้ ทำอย่างไรจะมีเงินมีทองใช้ นั่นคือความทุกข์โดยทั่วไปในภพชาติปัจจุบัน
ระดับที่๒ ความทุกข์ในโลกหน้า ทำอย่างไรจะไม่ไปตกอบาย ละโลกไปแล้ว ทำอย่างไรเราจะไปสู่สุคติโลกสวรรค์ได้ ระดับนี้เป็นโจทย์ใหญ่ที่สำคัญยิ่งกว่าในชาตินี้อีก ถ้าในชาตินี้เราลำบากแต่ตั้งใจสร้างบุญ สร้างกุศล บาปกรรมทั้งหลายไม่ทำเลย ละโลกแล้วไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์อย่างนี้คุ้มกว่าคนที่อยู่บนโลกนี้มีฐานะเงินทองมั่งคั่ง แต่ว่าโกงได้เป็นโกง โกหกได้เป็นโกหก ยุ่งเกี่ยวอบายมุขสารพัด ทำอย่างนี้แล้ว ถึงชีวิตบนโลกนี้อาจจะพออยู่ได้ แต่ละโลกไปแล้วตกลงไปในอบาย ต้องรับทุกข์ที่ยาวนานกว่าเวลาบนโลกมนุษย์มากมายนัก เราต้องพ้นทุกข์ระดับที่๒ นี้ให้ได้ ถึงจะถือว่าใช้ได้
ระดับที่๓ เป็นระดับสูงสุด คือการพ้นทุกข์อย่างยิ่ง ถ้าตราบใดยังไม่พ้นทุกข์จนถึงที่สุดคือการเข้าพระนิพพาน ปราบกิเลสให้หมดแล้วเข้าพระนิพพานได้ ตราบนั้นถือว่ายังไม่แน่นอน ชาตินี้ตั้งตัวได้ สร้างบุญสร้างกุศลตายแล้วเกิดเป็นเทวดานางฟ้า แต่พอหมดบุญก็ต้องมาเกิดเป็นมนุษย์เผลอไปทำบาปก็ยังตกนรกได้อีก แต่เมื่อไหร่ที่ตั้งใจปฏิบัติจนกระทั่งว่าปราบกิเลสในตัวได้หมดแล้วเข้านิพพาน อันนั้นถึงจะแน่นอนว่าเราจะไม่กลับมาอยู่ในวงจรทุกข์ในวัฏสงสารนี้อีก
คนอื่นๆช่วยเราก็ช่วยได้แค่ให้เราพ้นทุกข์ในชาตินี้ แต่สิ่งที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าให้กับเรา คือให้เราพ้นทุกข์มิใช่เฉพาะในชาตินี้เพราะพระองค์ไม่ได้นำแก้วแหวนเงินทองมาให้เรา แต่พระองค์สอนหลักธรรมให้เรารู้ว่า ทำอย่างไรเราจึงจะตั้งตัวได้ ตัวอย่างเช่น อุอากะสะ ขยันหาขยันเก็บ คบคนดีเป็นมิตร แล้วก็ใช้จ่ายพอสมตัว รู้จักประมาณในการใช้จ่าย ทำอย่างนี้จะตั้งตัวได้ ทำอย่างไรเราจึงจะเป็นที่รักของทุกคน ให้ปฏิบัติตามหลักสังคหวัตถุ๔ รู้จักแบ่งปันให้ทาน ปิยวาจา เจรจาไพเราะอ่อนหวาน อัตถจริยา ประพฤติตนเป็นประโยชน์ สมานัตตา ประพฤติตนสมฐานะ ทำอย่างนี้ให้สม่ำเสมอเราจะเป็นที่รักของทุกคน เห็นหรือไม่ว่า พระองค์ชี้ความสว่างให้เราสามารถอยู่ในโลกนี้ได้อย่างมีความสุข แล้วไม่ใช่แค่นั้น ยังสอนให้รู้จักสร้างบุญสร้างกุศล ด้วยการให้ทานรักษาศีล เจริญภาวนา ละโลกแล้วก็ไปสู่สุคติโลกสวรรค์ ปิดทางอบาย เปิดประตูสวรรค์ แล้วยังสอนหนทางพ้นทุกข์ไปสู่ประตูพระนิพพานให้อีกด้วยว่า ปฏิบัติมรรคมีองค์ ๘ ถึงที่สุดแล้วจะปราบกิเลสในตัวได้หมด แล้วก็เข้าพระนิพพาน เราจะเห็นว่าพระคุณของพระสัมมาสัมพุทธเจ้ายิ่งใหญ่ เพราะว่าทรงให้ทางพ้นทุกข์กับเราทั้งในชาตินี้ ชาติหน้าและการพ้นทุกข์อย่างยิ่ง
เพราะเหตุนี้ เราจึงต้องศึกษาเรื่องราวของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าไม่ได้ศึกษาเอาไว้สอบเหมือนที่เราเรียนในโรงเรียน แต่เราศึกษาเพื่อให้ท่านเป็นบุคคลต้นแบบในใจของเรา ศึกษาเพื่อที่จะฝึกฝนปฏิบัติตนไปตามเส้นทางที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ทรงดำเนินไปแล้วด้วยดี
-----------------------------------------------------------------------------------
เส้นทางพระบรมโพธิสัตว์
พระมหาสมชาย ฐานวุฑฺโฒ M.D.,Ph.D
