ตำรับยอดเลขา
เรื่อง : พระราชภาวนาจารย์ (หลวงพ่อทัตตชีโว)
ตำรับยอดเลขา
จากคัมภีร์ “จรรยาบ่าว”
วิธีฝึกผู้นำในยุค ร.ศ. ๑๓๑
ตอนที่ ๑๒
จรรยาข้อที่ ๒๒-๒๓
“ตำรับยอดเลขา” นำมาจากหนังสือ “จรรยาบ่าว” ซึ่งตีพิมพ์เมื่อ ๗๕ ปีที่แล้ว โดยไม่ได้ระบุชื่อ ผู้เขียน เมื่อหลวงพ่อทัตตชีโวอ่านหนังสือเล่มนี้แล้ว ท่านอยากให้ญาติโยมรู้เรื่องราวดี ๆ จึงเมตตานำมาเทศน์ให้ฟังเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๓๑ ต่อมาพิมพ์รวมเล่มและตั้งชื่อใหม่ว่า “ตำรับยอดเลขา” โดยลำดับเนื้อความตามต้นฉบับเดิม และคัดลอกของเก่าไว้ให้ดูด้วย เพื่อรักษาศัพท์บางคำไว้ และเพื่อเป็นเกียรติแก่ผู้เขียน
๒๒
อย่าเป็นผู้ลำเอียงในบุตรภรรยาของนาย
การเข้าไปรับรู้เรื่องในครอบครัวของนาย
รับรู้ไว้ แต่อย่ารับมาเป็นเรื่องปวดหัว
อย่าเข้าไปสมทบฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเป็นอันขาด
วางตัวเป็นกลางไม่ลำเอียงเข้าข้างฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง
ประพฤติตนดังพระพุทธองค์ทรงสอนว่า
ไม่ว่าร้าย ไม่ทำร้าย สำรวมศีลและมารยาทให้ดี
เป็นการฝึกอุเบกขาธรรม
๒๒. อย่าเป็นผู้ลำเอียงในบุตรภรรยาของนาย
ภรรยาใหญ่ของท่านก็ดี ภรรยาน้อยของท่านก็ดี เราไม่ควรถือแก่งแย่ง เลือกที่รักมักที่ชัง นับถือทางนั้น ดูถูกทางนี้ให้แปลกปลาดเหลือเกินไป เป็นอัน ไม่ควร
ถึงแม้ว่าท่านจะไม่ปรองดองกันก็ดี ก็ไม่ใช่ธุระของเราที่จะหันเหเปรปรวน ไปด้วย เช่น ประจบทางโน้น หาความใส่ทางนี้ อย่าให้มีแก่ตัวเราเลยเป็นอันขาด
เมื่อจะมีเกี่ยวข้องเข้ามาเฉพาะตัวเราบ้าง ก็จงคิดผันผ่อนหลีกเลี่ยงไปเสีย ให้พ้นผิดได้เป็นดี และเมื่อมีทางอันใดดีที่จะกลบเกลื่อนให้ละลายหายไปกับฝั่งได้ ก็ยิ่งจะเป็นการดีที่สุด อย่าให้เหมือนดังคำที่เขากล่อมเด็กว่า “ตีเมียหลวงด้วย ท่อนอ้อย ตีเมียน้อยด้วยท่อนจันทน์” นั้นเลย
ถึงว่าบุตร์ของท่านก็เหมือนกัน จะเกิดจากอุทรท่านคนใดก็ดี เราไม่ควรจะไปขีดคั่นว่าสูงว่าต่ำว่ารักว่าชัง สุดแต่เป็นบุตร์ของท่านแล้ว เราต้องรักใคร่นับถือทั้งหมด คิดเสียว่าเป็นนายทั้งนั้น อย่าถือว่าคนนั้นพ่อรัก คนนี้พ่อไม่รัก อย่างนี้ ไม่ควร แท้จริงบุตร์แล้วก็ย่อมเสน่หารักใคร่ทั้งนั้น แต่หากว่าจะเชิดชูเชยชมมากไม่ได้ เสมอกัน ท่านก็คงจะมีความคับใจอะไรสักอย่างหนึ่ง ซึ่งจะเกิดจากความรำคาญ ขืนกระทำไปมิได้ เมื่อเราสังเกตดู ๆ ไปแล้ว ก็คงจะทราบได้ แต่เมื่อเรานับถือ รักใคร่ทั่วไปเช่นนั้นแล้ว นายเราท่านคงเห็นความดี ความหลักถานมั่นคงของเราเหมือนกัน ส่วนนายผู้หญิงท่านจะไม่เห็นบ้างก็ช่างเถอะ เมื่อพอทนได้ก็ทนเอา เราจะผันแปรไป อย่างอื่นก็ไม่ควร
เมื่อเราเป็นลูกน้องใกล้ชิดกับเจ้านาย ย่อมเป็นธรรมดาที่จะต้องมีส่วนรับรู้เกี่ยวกับเรื่องครอบครัวของท่าน ท่านผู้เขียนเรื่องนี้นับว่าเป็นผู้มีประสบการณ์มาก ในกรณีที่เจ้านายเรามีทั้ง ภรรยาหลวงและภรรยาน้อย ก็ย่อมเป็นธรรมดาที่เขาจะไม่ลงรอยกัน ยิ่งลูกของแต่ละฝ่ายแล้ว ยิ่งหนักขึ้นไปอีก หรือแม้แต่เจ้านายเราจะมีภรรยาคนเดียว แต่ลำเอียงรักลูกไม่เท่ากัน เราเป็น ลูกน้องก็ต้องวางตัวเป็นกลาง เป็นการฝึกอุเบกขาธรรม พวกเขาทะเลาะวิวาทกันหรือถึงขั้นลงมือทำร้ายกัน เราอย่าเข้าไปเกี่ยวข้องด้วย ยกเว้นเราสามารถช่วยคลี่คลายเหตุการณ์ได้ แต่อย่าไปสมทบฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเป็นอันขาด เลี่ยงได้เลี่ยงเสียดีกว่า ให้รับรู้ไว้ แต่อย่ารับเข้ามาให้เป็นเรื่องปวดหัว ทำตัวดังเช่นที่พระพุทธองค์ตรัสไว้ว่า
“อะนูปะวาโท อะนูปะฆาโต ปาฏิโมกเข จะ สังวะโร
ห้ามว่าร้าย ห้ามทำร้าย จงสำรวมศีลและมารยาทของเราให้ดี”
พยายามทำตัวให้ดีเช่นนี้ เป็นการฝึกอุเบกขา ฝึกให้ตัวเรามีความยุติธรรม จะตกน้ำไม่ไหล ตกไฟไม่ไหม้ ต่อไปทำงานจะไม่พลาด เป็นที่ไว้วางใจของเจ้านาย
๒๓
อย่าเป็นคนเจ้าชู้ในบ้านท่าน
เมื่อเป็นลูกน้องที่นายไว้วางใจ
มีโอกาสใกล้ชิดบุคคลในครอบครัวของท่าน
อย่าให้เรื่องความเจ้าชู้มาทำให้เราเสียอนาคตได้
อย่ากินบนเรือน ขี้รดบนหลังคา
จงอุตส่าห์สร้างตัวสร้างฐานะของเราให้ดี
อย่าเอาอนาคตที่ดี อย่าเอาชีวิตมาทิ้ง
เพราะความเจ้าชู้มักมากในกามารมณ์
๒๓. อย่าเป็นคนเจ้าชู้ในบ้านท่าน
เราอยู่ในบ้านท่าน ก็ย่อมมีคนชายหญิงพลุกพล่านเป็นธรรมดา มีทั้งญาติและพวกอาษาพึ่งบุญก็คงมีมาก เราต้องรักษาความเรียบร้อยให้จงดี อย่าปัวเปียเข้าไปกับหญิงที่ต้องห้าม เช่น ญาติของท่าน เป็นต้น ฤๅคนสำคัญที่ท่านใช้สนิทอันพึงที่ท่านหวง ฤๅรังเกียจ เราอย่าลวนลามล่วงเกินจะเป็นการหมิ่นประมาทต่อท่าน หรือเสียความไว้วางใจในเราไปด้วย ถ้าถูกที่สำคัญเข้า ก็เลยเกิดความใหญ่โตไป เราเลยเสียชื่อเสียงหรือเป็นการทุจริตไปด้วย อย่า ๆ อย่า ๆ ไม่ได้การ
ถ้าแม้หากว่าเรามีความพอใจกับคนใดที่สมควร ก็อย่าเพ่อลวนลาม จงซับทราบเค้าเงื่อนฟังความจะสำเร็จฤๅไม่ ดูไปพลางก่อน เมื่อทราบชัดว่าท่านปราศจากความรังเกียจแล้ว เราจึงเดินทางสุภาพขอร้องว่ากล่าวโดยตรงจึงจะดี และสำเร็จด้วยทางเรียบร้อยดีนักแล จึงจะนับว่าเป็นคนดีมีความกตัญญูซื่อตรงต่อนาย
อ้อ อีกอย่างหนึ่งเกือบลืม ถ้าไปเกี่ยวข้องจะเกิดความใหญ่ ทำให้เสียแปลน หาว่าคุมเหงท่านก็ได้ งดงามพอใจอย่างไรก็ต้องจำงดอย่าพ้องพานเป็นอันขาด คือแม่นมลูกท่าน
โบราณมีคำกล่าวไว้ว่า “อย่ากินบนเรือน ขี้รดบนหลังคา” เราเป็นลูกน้องที่เจ้านายไว้วางใจ ได้มีโอกาสใกล้ชิดกับบุคคลในครอบครัวของท่าน อย่าให้เรื่องเจ้าชู้มาทำให้เราเสียอนาคตได้ ข้อนี้เป็นข้อเตือนใจสำหรับลูกน้องที่เป็นผู้ชาย ภรรยาท่านเราให้เกียรติท่านอยู่แล้ว ลูกสาวท่านเราก็ ไม่ควรเกี่ยวข้องด้วย เพราะศักดิ์ศรีของเราด้อยกว่ามาก จะทำให้ท่านไม่พอใจ เพราะท่านต้องหวังให้ลูกสาวได้คู่ครองที่มีศักดิ์ มีฐานะเสมอท่าน พยายามตัดใจเสีย แต่ถ้าเกิดรักใคร่ชอบพอจริง ๆ ก็ขอให้เราสร้างตัว สร้างฐานะให้ดี จนกระทั่งท่านเห็นฝีมือและความสามารถของเรา ถึงวันนั้นจึงค่อยไปกราบเรียนท่าน อย่าทำอะไรตามอำเภอใจ แม้แต่หลานสาวของท่านก็เช่นกัน
สำหรับแม่นมนั้น ครอบครัวในสมัยโบราณที่มีฐานะ เมื่อภรรยาคลอดลูก เขาจะหาแม่นมมาช่วยเลี้ยงลูกด้วย แม่นมเป็นผู้หญิงที่มีลูกเหมือนกัน มีสุขภาพสมบูรณ์ มีน้ำนมเหลือเฟือ ส่วนมากเขาจะเลือกผู้หญิงที่ดี ไม่มีชื่อเสียงด่างพร้อยมาเป็นแม่นมให้ลูก ดังนั้นคนโบราณจึงให้เกียรติ ให้ความเคารพแม่นมมาก เปรียบเสมือนเป็นแม่อีกคนหนึ่งของลูก หากบ่าวคนใดไปล่วงเกินจะเป็นความผิดใหญ่หลวง แต่สมัยนี้ไม่ค่อยมีแม่นมแล้ว มีแต่พี่เลี้ยงของลูก ก็ขอให้ระวังไว้เช่นกัน
สิ่งใดที่เป็นของรักของหวงของนายแล้ว ขอให้หลีกเลี่ยงให้ห่างไว้จะเป็นการดี ถ้าอยากจะมีอนาคตที่ก้าวหน้า มีชีวิตที่ยืนยาว ก็อย่าเป็นคนเจ้าชู้
(อ่านต่อฉบับหน้า)
