ถ้าฝนตกลงมาจากบนฟ้าเพียงอย่างเดียวโดยไม่มีน้ำจากห้วยหนองคลองบึง ทะเล มหาสมุทร ยอมระเหยน้ำให้กลับขึ้นไปกลายเป็นเมฆหมอกทดแทนของเก่าอีก ไม่ช้าก็จะไม่มีฝนตกโลกทั้งโลกจะแห้งแล้ง แปรเปลี่ยนเป็นทะเลทราย โลกของเราจึงอยู่ได้ด้วยการเกื้อกูล ตอบแทนซึ่งกันและกัน สรรพสัตว์ทั้งหลายก็เช่นกัน ตั้งอยู่ได้โดยอาการราบรื่นเป็นปกติสุข พ้นจากทุกข์ยากล่มจมด้วยสาเหตุ 2 ประการคือ
1. อุปการะ คือ ความอุดหนุนเกื้อกูลกัน
2. ปฏิการะ คือ ความตอบแทนสนองอุปการะของท่านเช่น บุตรสนองอุปการะของบิดามารดา ด้วยการเลี้ยงดูตอบแทนท่านในยามชราศิษย์ให้ความเคารพนับถืออาจารย์ เป็นต้น
สองสิ่งนี้ ทำให้โลกมีความเจริญสืบมา เพราะถ้าบุตรจะพึงไม่สนองอุปการะบิดามารดา ศิษย์จะพึงไม่สนองอุปการะครูอาจารย์แล้วไซร้ โลกคงเกิดความวุ่นวายเป็นมั่นคง โลกอยู่ได้ด้วยการตอบแทนคุณ การตอบแทนคุณของท่านเช่นนี้ เรียกว่า กตเวที โดยมีกตัญญู คือความรู้คุณท่านผู้มีอุปการะเป็นต้นเหตุ
-----------------------------------------------------------------
หนังสือ " เปิดไปอ่านความสุข "
ส. ผ่องสวัสดิ์
ชมรมนักคิดนักเขียนเพื่อสันติภาพโลกและมูลนิธิพัฒนาเยาวชนต้นแบบศีลธรรม
