สังขตธาตุ - สังขตธรรม
อสังขตธาตุ - อสังขตธรรม
วิราคธาตุ - วิราคธรรม
ธาตุที่เขาตั้งอยู่แล้วน่ะธาตุน่ะแบ่งออกไปเป็นสอง เป็น "สังขตธาตุ" "อสังขตธาตุ" ถ้าธาตุแบ่งออกเป็นสอง
ธรรมล่ะ ก็แบ่งออกเป็นสองเหมือนกัน "สังขตธรรม" "อสังขตธรรม" แบบเดียวกัน เรียกว่า "สังขตธาตุสังขตธรรม" "อสังขตธาตุ อสังขตธรรม"
ไม่ใช่แต่เท่านั้น ยังมี "วิราคธาตุ วิราคธรรม" อีก ยังมีอีก วิราคธาตุ วิราคธรรมที่ท่านยกตำรับตำราไว้ว่า สงฺขตา วา อสงฺขตา วา วิราโค เต สํอกฺขมกฺขายติ
"สังขตธาตุ สังขตธรรม" ก็ดี "อสังขตธาตุ อสังขตธรรม" ก็ดี ไม่ประเสริฐเลิศเท่า "วิราคธาตุ วิราคธรรม"
วิราคธาตุ วิราคธรรม ประเสริฐเลิศกว่าสังขตธรรมและอสังขตธรรมเหล่านั้น นั่นต้องรู้ชัดลงไปอย่างนี้
สังขตธาตุสังขตธรรม น่ะเป็นอย่างไร
นี่แหละที่เราอาศัยอยู่นี่แหละ ตัวสังขตธาตุสังขตธรรมทั้งนั้น อยู่กับธรรมในกายมนุษย์ นี่ก็เป็นสังขตธรรมอยู่กับธาตุมนุษย์ นี่ก็เป็นสังขตธาตุธาตุธรรม ที่ปัจจัยปรุงแต่งได้ บังคับบัญชาได้ เป็นสังขตธาตุสังขตธรรม
ถ้าอสังขตธาตุอสังขตธรรมล่ะ อยู่ที่ไหน
อสังขตธาตุอสังขตธรรมตั้งแต่ธรรมกายขึ้นไป ธรรมกายที่เป็นโคตรภู ทั้งหยาบทั้งละเอียด ธรรมกายที่เป็นโสดาทั้งหยาบทั้งละเอียด ธรรมกาย สกทาคา ทั้งหยาบทั้งละเอียด ธรรมกายอนาคาทั้งหยาบทั้งละเอียด ถ้ารวมทั้งหมดเช่นนี้ นี่ก็หมดสงสัยทีเดียว
ส่วนที่เป็นธรรมกายแล้ว เป็นอสังขตธาตุอสังขตธรรม แต่ยังไม่ใช่ "วิราคธาตุ วิราคธรรม"ธาตุที่เป็นธรรมกาย ไม่ต้องยกธรรมกายโคตรภูออก เป็นธรรมกายใสแบบเดียวกันที่เป็นธรรมกายทั้งหยาบทั้งละเอียดธาตุธรรม ที่เป็นธรรมกายทั้งหยาบทั้งละเอียด ธรรมกายหยาบธรรมกายละเอียดที่เป็นโคตรภู ธรรมกายหยาบธรรมกายละเอียดที่เป็นพระโสดา ธรรมกายหยาบธรรมกายละเอียดที่เป็นพระ สกทาคา ธรรมกายหยาบธรรมกายละเอียดที่เป็นพระอนาคา ยกพระอรหัตออกเสีย
ทั้ง ๘ กายนี้เป็นอสังขตธาตุอสังขตธรรมทั้งนั้นธาตุเหล่านี้ปัจจัยปรุงแต่งไม่ได้ เป็นเหมือนแก้วใสสะอาดทีเดียว นี่เป็นอสังขตธาตุอสังขตธรรมทีเดียว แต่ว่ายังไม่ใช่ "วิราคธาตุวิราคธรรม"
ถ้าจะเป็นวิราคธาตุวิราคธรรมล่ะ ต้องกายพระอรหัตทั้งหยาบทั้งละเอียดเป็นวิราคธาตุวิราคธรรม กายพระอรหัตทั้งหยาบทั้งละเอียดเป็นวิราคธาตุวิราคธรรมทีเดียว มีธาตุธรรมชนิดเดียวกันไม่ต่างกัน แต่ว่าละเอียดขึ้นไปเป็นชั้นๆเป็นวิราคธาตุวิราคธรรม
จากพระธรรมเทศนาเรื่อง "ธรรมนิยามสูตร"
๓๑ มกราคม ๒๔๙๗
