มองตัวเรา เข้าใจคนอื่น
ก่อนที่จะเข้าใจ “การมองตนเอง” เราลองมาดูคุณสมบัติ ของความเชื่อมั่นในตนเองที่แท้จริงก่อนว่า คุณสมบัติของผู้ที่เชื่อมั่นในตนเองที่แท้จริงนั้นเป็นอย่างไร ซึ่งในแง่ของ Self - Esteem มี 3 องค์ประกอบด้วยกันคือ
(1) ความตระหนักในคุณค่าของตนเอง เรียกว่า Self - Respect
(2) ความเชื่อมั่นในความสามารถของตนเอง เรียกว่า Self - Efficacy
(3) ภาพแห่งตน เรียกว่า Self - Image
ความตระหนักในคุณค่าของตนเอง (Self - Respect)
คือ ความตระหนักในศักดิ์ศรีของตนเองว่า ตนมีคุณค่าเท่าเทียมกับผู้อื่น มีสิทธิ์ มีโอกาสที่จะประสบความสาเร็จและได้รับความสุข ได้รับความสมหวังเหมือนกับคนอื่นๆ ในสังคม และรู้สึกว่าชีวิตของตนเองมีคุณค่า ควรจะปกป้องรักษาชีวิตของเรา ดูแลชีวิตของเราให้ดี และชีวิตของเราสมควรที่จะอยู่ร่วมกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุข
ความเชื่อมั่นในความสามารถของตนเอง (Self - Efficacy)
คือ ความสามารถในการคิด การเข้าใจ และตัดสินใจที่จะแก้ไขปัญหาต่างๆ มีความสามารถในการที่จะเผชิญอุปสรรคต่างๆ นานา ที่ถาโถมเข้ามาในชีวิต และเชื่อมั่นว่าตนเองมีความรู้ความสามารถ เพียงพอที่จะแก้ไขปัญหาต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ และสามารถพึ่งพาตนเองได้
ภาพแห่งตน (Self - Image)
คือ มุมมองที่เรามองว่า ตนเองเป็นใคร มีทัศนคติอย่างไร มีสถานภาพใดในสังคม ซึ่งภาพแห่งตนจะถูกสร้างจากกิจวัตรประจำวัน หรือหน้าที่การงานของเราว่า เรามีบทบาทอย่างไรในสังคม เรามองตนเองว่าเป็นบุคคลอย่างไร ยืนอยู่ที่ใดในสังคมนั้นๆ
สรุป
คนที่จะประสบความสำเร็จและมองตนเองได้อย่างถูกต้อง จะต้องตระหนักในคุณค่าของตนเอง เชื่อมั่นในความสามารถของตนเอง และมีภาพแห่งตนที่ถูกต้อง ซึ่งเรามีวิธีสังเกตว่าคนที่มีคุณสมบัติครบทั้ง 3 ข้อ ที่กล่าวมาแล้วนี้ หรือที่เรียกว่ามี Self - Esteem สูงนั้นเขาเป็นอย่างไรกัน เนื่องจากคนที่มี Self - Esteem สูง หรือมีความตระหนักในคุณค่าของตนเอง และมั่นใจในความสามารถของตนเอง
คุณสมบัติเหล่านี้จะทำให้เขามีความรับผิดชอบค่อนข้างสูง มีความซื่อสัตย์ มีความเคารพตนเอง และเคารพในสิ่งที่ตนเองทำ เชื่อมั่นว่าสิ่งที่ตนเองทำนั้นเป็นประโยชน์ต่อส่วนรวม และมักจะมีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ มีความมุ่งมั่นที่จะแก้ไขปัญหาต่างๆ อย่างไม่ย่อท้อต่ออุปสรรค ด้วยอุปนิสัยเหล่านี้จะทำให้เขาเป็นคนรักตนเอง และคนรอบข้างก็รักเขาด้วยเช่นเดียวกัน ในขณะเดียวกันก็มีคนบางพวกที่คิดว่า ตนเองไม่มีความสามารถ และดูถูกตนเอง เราแน่ใจได้ว่าคนเหล่านี้นั้นมี Self - Esteem ต่ำ แต่ยังมีบางคนที่หลงตนเอง ซึ่งจริงๆ เขาอาจจะเป็นคนที่มีความสามารถดี แต่เขามักกดคนอื่นและดูถูกคนอื่น ซึ่งบางครั้งอาจจะเกิดจากภาวะ Self - Esteem ต่ำ
หรือเขาแสดงออกเพื่อเป็นการปกป้องปมด้อยของตนเอง จึงพยายาม จะกดคนอื่นเพื่อให้รู้สึกว่าคนอื่นนั้นต่ำกว่าตน คนพวกนี้เรียกว่า “Defensive” คือ พยายามที่จะทำอากัปกิริยาต่างๆ
แสดงเหมือนกับว่าตนเองนั้นมีความรู้ความสามารถสูง ด้วยการกดคนอื่น ดูถูกคนอื่น และมักจะชอบติ ชอบวิพากษ์วิจารณ์การทำงานของคนอื่น ใครทำอะไรก็ไม่ถูกต้องไปหมด ไม่ดีเท่ากับตนเองทำ
เจริญพร
พระมหาสมชาย ฐานวุฑฺโฒ
