สาระสำคัญจากการศึกษาจักรวาลวิทยา
พระสูตรสำคัญในวิชาจักรวาลวิทยา
พระสูตรที่ใช้ประกอบเนื้อหาวิชาจักรวาล นี้มีอยู่หลายพระสูตร แม้นักวิชาการที่ศึกษาเรื่อง จักรวาลวิทยาในพระพุทธศาสนาก็มักจะอ้างถึงพระสูตรเหล่านี้ ในที่นี้จะขอกล่าวเฉพาะพระสูตรสำคัญที่ทำให้เข้าใจเรื่องของการเกิดขึ้น ตั้งอยู่ และเสื่อมสลายไป ของโลกและจักรวาลได้อย่างชัดเจน ซึ่งมีอยู่ 3 พระสูตร คือ อัคคัญญสูตร จักกวัตติสูตร และสุริยสูตร ดังมีรายละเอียดต่อไปนี้
อัคคัญญสูตร
เป็นพระสูตรที่ว่าด้วยเรื่องการกำเนิดมนุษย์ สรรพสิ่งทั้งหลายในจักรวาล และโลก ซึ่งเป็นประเด็นรองของพระสูตรนี้ แต่สามารถนำมาใช้ประกอบเนื้อหาได้ดังนี้ พระสูตรนี้ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงแก่สามเณรวาเสฏฐะ และสามเณรภารทวาชะ
ณ บุพพาราม ปราสาทของนางวิสาขา กรุงสาวัตถี ทรงปรารภเหตุที่สามเณรทั้ง สองออกบวชจากตระกูลพราหมณ์ ถูกพวกพราหมณ์ดุด่า ที่สามเณรบวชในสำนักพระศาสดา และยกวาทะขึ้นแสดงข่มว่า พวกพราหมณ์เป็นวรรณะประเสริฐที่สุด เกิดจากปากพระพรหม วรรณะอื่นต่ำทรามกว่า และถือว่าชาติกำเนิดเป็นเครื่องตัดสินความประเสริฐของมนุษย์
พระพุทธองค์ทรงคัดค้านวาทะของพวกพราหมณ์ ทรงแสดงให้เห็นว่าความประเสริฐและความต่ำทราม นั้นอยู่ที่ความประพฤติของมนุษย์ โดยมีธรรมเป็นเครื่องตัดสิน คนในวรรณะต่างๆ เมื่อออกบวชในพระพุทธศาสนาแล้ว ย่อมชื่อว่าเป็นผู้เกิดจากธรรมเสมอกันหมด นี้เป็นประเด็นสำคัญที่พระองค์ทรงชี้ให้เห็นในพระสูตรนี้
คนเรานั้นจะประเสริฐได้ด้วยธรรม คือความประพฤติ อันดีงามส่วนข้อความในพระสูตรที่จะกล่าวโดยสรุปต่อไปนี้ พระองค์ทรงขยายความเพื่อให้เห็นภาพการเกิดขึ้นของพวกพราหมณ์ที่ไม่รู้ชาติกำเนิดที่แท้จริงของตน ในส่วนนี้เองซึ่งมีส่วนอย่างสำคัญทำให้เราเห็นวิวัฒนาการการเกิดขึ้นของโลกและมนุษย์
พระองค์จึงทรงแสดงเรื่อง การกำเนิดมนุษย์ในยุคแรก ซึ่งเกิดจากพวกพรหมที่หมดบุญลงมากิน ง้วนดิน กินมากเข้ากายก็หยาบ จากนั้นก็มีวิวัฒนาการในด้านต่างๆ เกิดขึ้น ไม่ว่าจะเป็นด้านอาหาร การพัฒนาด้านร่างกาย การสร้างบ้านเรือน การประกอบอาชีพ เป็นต้น
จากมนุษย์ยุคแรกที่มีไม่มากนัก ยังแยกกันอยู่ เวลาผ่านไปมนุษย์มีมากขึ้นและอยู่รวมกันเป็นหมู่เป็นสังคม เมื่อกาลเวลาผ่านไปนานเข้า ความต้องการปัจจัยด้านต่างๆ มากขึ้น อกุศลธรรมเกิด มีการแก่งแย่งปัจจัย 4 เกิดข้อพิพาทขึ้น มีความจำเป็นต้องหาผู้ที่มีความสามารถที่จะปกครองหมู่คณะได้ วรรณะกษัตริย์คือผู้ที่เป็นใหญ่ในเขตแดนจึงเกิดขึ้น คนบางเหล่าออกบวชมุ่งปฏิบัติธรรมล้างบาป วรรณะพราหมณ์จึงเกิดขึ้น
บางพวกมีครอบครัวประกอบการงาน คนพวกนี้จัดอยู่ในวรรณะแพศย์ส่วนพวกที่ทำการล่าสัตว์ ทำไร่ไถนา คนเหล่านี้จัดอยู่ในพวกศูทร ซึ่งตรงนี้แสดงให้เห็นว่า แม้ในหมู่ที่เป็นมนุษย์ด้วยกันพวกพราหมณ์ก็ไม่ใช่วรรณะที่ประเสริฐสุด
ก่อนจบพระธรรมเทศนา พระพุทธองค์ทรงสรุป ทรงสรรเสริญธรรมว่าประเสริฐที่สุดในชาตินี้และชาติหน้า ทุกวรรณะหากประพฤติชั่วก็ไปอบาย ปฏิบัติธรรมก็บรรลุนิพพานได้ ธรรมเป็นเครื่องตัดสินและธรรมเป็นของประเสริฐสุด ผู้สิ้นอาสวกิเลสแล้ว เป็นผู้ประเสริฐสุดในวรรณะทั้งสี่ ผู้ที่สมบูรณ์ด้วย
วิชชาและจรณะ เป็นผู้ประเสริฐสุดในหมู่เทวดา และมนุษย์ทั้งปวงที่นำมาแสดงนี้เป็นบท สรุปภาพรวมของเนื้อหาจากอัคคัญญสูตร เพื่อให้ทราบเนื้อหาทั้งหมดของพระสูตร จะได้เข้าใจประเด็นสำคัญของพระสูตร ที่พระองค์ทรงอยากจะให้ผู้ฟังได้รับรู้ และนำไปเป็นข้อคิดในการฝึกฝนตนเองต่อไป
จากหนังสือ DOU
วิชา GL 101 จักรวาลวิทยา
กลุ่มวิชาเป้าหมายชีวิต
