กุศโลบาย
คำว่า กุศโลบาย มาจากคำว่า กุศล บวกกับคำว่า อุบาย คำว่า กุศล แปลว่า ฉลาดก็ได้ แปลว่า ดีงามก็ได้ แปลว่า บุญก็ได้ ใช้แทนกันได้ ส่วนอุบายแปลว่า กลวิธีหรือยุทธวิธีที่จะทำให้ชนะอุปสรรค กลวิธีหรือยุทธวิธีที่จะทำให้ประสบความสำเร็จ
หากเราได้ศึกษาเรื่องมโหสถบัณฑิตซึ่งเป็นหนึ่งในทศชาติชาดก ก็ขอให้ลูกดูให้ดี มโหสถบัณฑิตใช้ยุทธวิธีหรือกลวิธีให้ประสบความสำเร็จ แต่ไม่ก่อเวรสักครั้งเดียว สำเร็จทุกครั้งแต่ไม่ได้ก่อเวร
มโหสถบัณฑิตทำได้ ทั้ง ๆ ที่ทำสงครามโดยเอาชีวิตของตัวเอง ของพระเจ้าอยู่หัว และประชาชนทั้งแว่นแคว้นเป็นเดิมพัน แต่สามารถไม่ก่อเวรได้ ตรงนี้จึงเป็นจุดเด่นที่สุดในเรื่องของพระมโหสถคือ มีสุดยอดปัญญายังไม่พอ บวกกับมีสุดยอดแห่งความอดทน ไม่งั้นทำไม่ได้
เพราะฉะนั้น คนมีปัญญาจริง คนฉลาดจริง ต้องมีความอดทนเป็นเลิศด้วย ฉลาดปานไหนก็ตาม ถ้าไม่อดทนเดี๋ยวก็เบียดเบียนกัน ฆ่ากัน เบียดเบียนกันเมื่อไหร่ก็ก่อเวรเมื่อนั้น แล้วมันไม่จบ
คำว่า บัณฑิต จึงไม่ใช่เพียงแต่ผู้มีปัญญา บัณฑิตต้องโคตรอดทนเลย อดทนที่จะหากลวิธีหรือยุทธวิธีที่ดีงาม ที่ฉลาด ที่เป็นบุญเอามาใช้ ถ้าจะฆ่ากัน ไม่ยาก แต่ตายแล้วทำให้ฟื้นมันยาก
ต่อไปข้างหน้าเวลาจะไปทำอะไร เจออุปสรรคยังไง ใช้ปัญญาให้เต็มที่ ในเวลาเดียวกันหนีไม่พ้นหรอกลูกเอ้ย ต้องทนๆๆ ไม่ทนไม่ได้ เพื่อไม่ให้ก่อเวร
เพราะฉะนั้น บัณฑิตต้องมีทั้งปัญญาและความอดทน มันจึงจะกลายเป็นกุศโลบาย คือ กลวิธีหรือยุทธวิธีที่จะทำให้ชนะอุปสรรคอย่างฉลาด กลวิธีหรือยุทธวิธีที่จะทำให้ประสบความสำเร็จอย่างฉลาด ไม่มีบาปติดตัว ได้สะสมบุญไปตลอดทาง
๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๐
หลวงพ่อทัตตชีโว
