พระสูตรที่ว่าด้วย เรื่อง อริยมรรคมีองค์ ๘
วิภังคสูตร
ความหมายของอริยมรรคมีองค์ ๘
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสกับภิกษุทั้งหลายว่า สัมมาทิฏฐิ คือ ความรู้ในทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค สัมมาสังกัปปะ คือ ความคิดในการออกจากกาม ความคิดในการไม่พยาบาทความคิดในการไม่เบียดเบียน สัมมาวาจา คือ ไม่พูดเท็จไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดคำหยาบ ไม่พูดเพ้อเจ้อ สัมมากัมมันตะ คือ ไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ลักทรัพย์ ไม่ประพฤติผิดพรหมจรรย์ (ให้ประพฤติพรหมจรรย์) สัมมาอาชีวะ คือ ละการเลี้ยงชีพที่ผิด ดำรงอยู่ด้วยการเลี้ยงชีพที่ชอบ สัมมาวายามะ คือ สร้างความพอใจในการปรารภความเพียรให้เกิดขึ้น จากนั้นก็พยายามปรารภความเพียรประคองจิตไว้ ตั้งจิตไว้ เพื่อไม่ให้อกุศลธรรมอันลามกที่ยังไม่เกิดบังเกิดขึ้น เพื่อละอกุศลธรรมอันลามกที่บังเกิดขึ้นแล้ว เพื่อให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิดบังเกิดขึ้น เพื่อความตั้งมั่น ไม่ฟั่นเฟือน เพิ่มพูน ไพบูลย์ เจริญบริบูรณ์ แห่งกุศลธรรมที่บังเกิดขึ้นแล้ว สัมมาสติ คือ การพิจารณาเห็นกายในกาย เวทนาในเวทนา จิตในจิตธรรมในธรรมเนืองๆ เพื่อกำจัดอภิชฌาและโทมนัสในโลกเสีย สัมมาสมาธิ คือ การสงัดจากกามและอกุศลธรรมจนบรรลุปฐมฌานทุติยฌาน ตติยฌาน จตุตถฌาน
วิภังคสูตร จบ
ทุติยกัลยาณมิตตสูตร
กัลยาณมิตรเป็นเหตุให้เกิดอริยมรรค
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสกับภิกษุทั้งหลายว่า ภิกษุผู้มีมิตรดี ย่อมเป็นเหตุให้ได้เจริญอริยมรรคอันประกอบด้วยองค์ ๘ ได้กระทำให้มากซึ่งอริยมรรคอันประกอบด้วยองค์ ๘ คือ ได้เจริญสัมมาทิฏฐิ มีอันกำจัดราคะเป็นที่สุดมีอันกำจัดโทสะเป็นที่สุด มีอันกำจัดโมหะเป็นที่สุด ฯลฯ ได้เจริญสัมมาสมาธิ มีอันกำจัดราคะเป็นที่สุด มีอันกำจัดโทสะเป็นที่สุด มีอันกำจัดโมหะเป็นที่สุด
ทุติยกัลยาณมิตตสูตร จบ
คังคาสมุททนินนสูตร
ผู้เจริญอริยมรรค
เหมือนแม่น้ำคงคาที่ไหลไปสู่สมุทร
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสกับภิกษุทั้งหลายว่า แม่น้ำคงคาไหลไปสู่สมุทร หลั่งไปสู่สมุทร บ่าไปสู่สมุทร แม้ฉันใดภิกษุเมื่อเจริญอริยมรรคอันประกอบด้วยองค์ ๘ กระทำให้มากซึ่งอริยมรรคอันประกอบด้วยองค์ ๘ ก็เป็นผู้น้อมไปสู่นิพพาน โน้มไปสู่นิพพาน โอนไปสู่นิพพาน ฉันนั้นเหมือนกัน เมื่อภิกษุเจริญอริยมรรคอันประกอบด้วยองค์ ๘ กระทำให้มากซึ่งอริยมรรคอันประกอบด้วยองค์ ๘ คือ เจริญสัมมาทิฏฐิ อันอาศัยวิเวก อาศัยวิราคะ อาศัยนิโรธ น้อมไปในการสละ ฯลฯ เจริญสัมมาสมาธิ อันอาศัยวิเวก อาศัยวิราคะ อาศัยนิโรธ น้อมไปในการสละ ย่อมเป็นผู้น้อมไปสู่นิพพาน โน้มไปสู่นิพพาน โอนไปสู่นิพพาน
คังคาสมุททนินนสูตร จบ
