"ใคร คือผู้ควบคุมวัฏสงสาร"
พระสัมมาสัมพุทธเจ้าไม่ได้ทรงบอกไว้ว่า ใครเป็นผู้สร้างวัฏสงสาร
ทรงพบแต่เพียงว่า วัฏสงสารมีมาก่อนยาวนาน ก่อนจะทรงตรัสรู้เสียอีก
ยิ่งกว่านั้นยังพบว่า ในเวลาใดที่จะมีผู้หลุดพ้นออกจากวัฏสงสาร
จะมีผู้แสดงตัวออกมา คือ "พญามาร"
มารไม่ต้องการให้ใครหลุดพ้นไปจากวัฏสงสารได้เลยแม้แต่คนเดียว
พยายามปิดบังหนทางสายเดียว คือ "อริยมรรคมีองค์ ๘"
ที่จะเอื้อให้สามารถแหกคุกออกจากวัฏสงสารได้สำเร็จไว้ตลอดเวลา
ส่วนใครที่รู้แล้วหลุดพ้นไปแล้ว มารก็รีบขับไล่ให้เข้านิพพานไป
ไม่ยอมให้มีเวลาเปิดโปงความจริงของโลกและชีวิตมากนัก
ด้วยเหตุนี้ จึงกล่าวได้ว่า
มารนั้นทั้งเกลียดทั้งกล้วพระสัมมาสัมพุทธเจ้าอย่างชนิดเข้ากระดูกดำ
เกลียด เพราะทำอันตรายใดๆ พระพุทธองค์ไม่ได้
จึงต้องหาทางขัดขวางการทำงานเผยแผ่ด้วยวิชามารทุกหนทาง
กลัว เพราะหากปล่อยให้พระพุทธองค์มีพระชนม์ชีพอยู่นานเท่าไร
ก็จะพานักโทษแหกคุกออกไปจากวัฏสงสารมากเท่านั้น
จึงต้องเร่งเร้าให้พระพุทธองค์นิพพานเสีย
จากพฤติกรรมของมาร ย่อมสรุปได้ว่า
๑. มาร คือ ผู้ใช้กิเลสควบคุมใจมนุษย์
๒. มาร คือ ผู้ควบคุมคุกแห่งวัฏสงสาร
พระภาวนาวิริยคุณ
