ภูมิของวิปัสสนา
ธรรมดาการปลูกพืชพันธุ์ธัญญาหาร ต้องอาศัยเพาะปลูกลงในที่ดินฉันใด การเจริญวิปัสสนากรรมฐาน ก็จำต้องมีภูมิพื้นที่ให้ทำการเพาะปลูก หรือปฏิบัติด้วยเหมือนกัน ฉันนั้น ภูมิของวิปัสสนา คือ พื้นเพในการเจริญวิปัสสนาภาวนานั้น มี 6 อย่าง ได้แก่
1.ขันธ์ 5 คือ กองทั้ง 5
2.อายตนะ 12 คือ สะพานเครื่องเชื่อมต่อให้เกิดความรู้ มี 12
3.ธาตุ 18 คือ สิ่งที่ทรงไว้ซึ่งสภาพของตน มี 18
4.อินทรีย์ 22 คือ ความเป็นใหญ่ มี 22
5.อริยสัจ 4 คือ ความจริงอันประเสริฐ มี 4
6.ปฏิจจสมุปปาท 12 คือ ความประชุมพร้อมด้วยเหตุผล มี 12
ถ้ากล่าวโดยย่อภูมิของวิปัสสนามีเพียง 2 อย่าง ได้แก่ รูปธรรมและนามธรรม ชั้นต้นต้องพิจารณาให้เห็นรูปนามก่อน แล้วกำหนดดูจนเห็นปัจจัยที่ให้เกิดรูปนาม ต่อจากนั้นจึงเพ่งให้เห็นแจ้งไตรลักษณ์ว่า รูปนามมีลักษณะที่ไม่เที่ยง ทนอยู่ไม่ได้ บังคับบัญชาว่ากล่าวให้เป็นไปตามใจชอบก็ไม่ได้ เมื่อเพ่งจนเห็นไตรลักษณ์ ก็จะได้ละความเห็นผิด เข้าใจผิด จำผิด ว่ารูปนามเป็นของเที่ยง เป็นสุข เป็นตัวตน ที่พึงบังคับบัญชาได้ ตลอดจนว่าเป็นสิ่งที่สวยงาม การเห็นผิด เข้าใจผิด จำผิดนี้เรียกว่า วิปลาสธรรม คือเป็นสิ่งที่วิปลาสคลาดเคลื่อนไปจากความเป็นจริง ธรรมทั้ง 6 หมวดนี้เป็นพื้นภูมิในการนำไปเจริญวิปัสสนากรรมฐาน ปัญญาที่สามารถแยกความเป็นตัวตนเราเขา ความเป็นสัตว์ บุคคลออกได้ ต้องเป็นปัญญาที่ได้มาจากการเจริญวิปัสสนากรรมฐาน จนบรรลุวิปัสสนาญาณ
------------------------------------------------------------------------
MD 408 สมาธิ 8: วิปัสสนากัมมัฏฐาน
