บทความพิเศษ     
เรื่อง : Tipitaka (DTP)

ไข (ใบ) ลาน...กาลเวลา

    คัมภีร์ใบลาน ขุมทรัพย์ทางปัญญาของชาวพุทธ ที่บรรพชนเก็บรักษาไว้ในหีบพระธรรมตามหอไตรของวัดต่าง ๆ เพื่อสืบทอดคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าสู่อนุชนรุ่นหลัง ถูกปล่อยทิ้งให้เป็นของเก่าเก็บที่ไม่มีใครเหลียวแล        มาเป็นเวลานาน ความรู้อันล้ำค่าจึงปิดตายอยู่ในหีบ รอวันเสื่อมสลายไป      อย่างน่าเสียดาย บัดนี้...หีบธรรมในหอไตรเปิดขึ้นแล้ว หลังจากปิดตาย       มานานเกือบชั่วอายุคน เสมือนหนึ่งกาลเวลาในอดีตเริ่มเคลื่อนหมุนกลับมา       อีกครั้ง

    คัมภีร์ใบลานผ่านช่วงวิกฤตต่าง ๆ ตามกาลเวลาที่ล่วงเลยไป ทั้งจากภัยสงคราม จากการทำลายโดยธรรมชาติ จากน้ำมือมนุษย์ และการเสื่อมสลายของวัสดุ นับวันการค้นพบคัมภีร์       ใบลานอายุเก่าแก่ในสภาพสมบูรณ์จึงยากขึ้นทุกที ดังนั้นเมื่อหีบพระธรรมถูกเปิดขึ้นอีกครั้ง           ในวันนี้ คัมภีร์ใบลานที่ยังอยู่ในสภาพดีจึงควรได้รับการอนุรักษ์อย่างเร่งด่วน 
    
    

    ด้วยเหตุนี้ ทีมงานโครงการพระไตรปิฎก วัดพระธรรมกาย จึงนำคัมภีร์ใบลานเหล่านี้ ซึ่งเป็นมรดกทางวัฒนธรรมในอดีต มาเชื่อมต่อกับความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีของโลก     ยุคปัจจุบัน เพื่อสานต่อไปยังอนาคต ด้วยการใช้กล้องคุณภาพสูงบันทึกหน้าคัมภีร์ใบลานเป็นไฟล์ภาพดิจิทัล เพื่อทำสำเนาสำรองเก็บรักษาเอกสารต้นฉบับ ทำให้ผู้สนใจสามารถศึกษาจากไฟล์ภาพโดยไม่จำเป็นต้องเข้าถึงคัมภีร์ต้นฉบับโดยตรง เนื่องจากการเข้าไป  จับต้องหรือเคลื่อนย้ายคัมภีร์ใบลานบ่อย ๆ อาจทำให้เกิดการชำรุดเสียหายได้    

    เพราะทุกครั้งที่คลี่ผ้าห่อคัมภีร์ออก นั่นหมายถึงวัสดุใบลานที่มีส่วนประกอบหลักเป็นเซลลูโลสและลิกนินต้องเผชิญกับปฏิกิริยาเคมี อันมีสาเหตุหลักจากบรรยากาศที่ไม่บริสุทธิ์ แสงแดด อุณหภูมิ และความชื้น ทำให้ใบลานเกิดการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพ เช่น เปลี่ยนสี ขาดความชุ่มชื้น หรือเปรอะเปื้อนฝุ่นละออง   ที่ปนมากับอากาศ

    
    นอกจากนี้ การเก็บคัมภีร์ใบลานเป็น ไฟล์ภาพยังทำให้สามารถเผยแพร่และเข้าถึงข้อมูลได้ง่าย เมื่อนำวิวัฒนาการในปัจจุบัน  มารองรับองค์ความรู้ในอดีต จึงยังประโยชน์ ให้เกิดควบคู่กันทั้งในเชิงวิชาการและการอนุรักษ์  ประการสำคัญหากวันใดคัมภีร์ใบลานต้นฉบับสูญหายหรืออยู่ในสภาพที่นำมาศึกษาไม่ได้อีกต่อไป ภาพสำเนาเหล่านี้จะยังปรากฏเป็นหลักฐานอ้างอิงต่อไปอีกหลายชั่วอายุคน

    โครงการพระไตรปิฎก วัดพระธรรมกาย จัดตั้งขึ้นเพื่อมุ่งศึกษาและอนุรักษ์คัมภีร์     พระไตรปิฎกใบลาน และรวบรวมฐานข้อมูลเป็นไฟล์ดิจิทัล โดยเริ่มตั้งแต่การสำรวจทั้งในประเทศและต่างประเทศ และดำเนินการบันทึกภาพคัมภีร์ใบลานทั้งฉบับแบบหน้าต่อหน้า นอกจากนี้ยังบันทึกภาพส่วนประกอบอื่น ๆ    ที่บ่งบอกประวัติของคัมภีร์ใบลานด้วย อาทิเช่น เอกสารการลงทะเบียน ผ้าห่อคัมภีร์ และ    ป้ายฉลาก ฯลฯ

ภาพถ่ายส่วนประกอบคัมภีร์ใบลาน

เอกสารลงทะเบียน (Information Card)        หน้าคัมภีร์ใบลานหน้าคู่และหน้าคี่

ผ้าห่อคัมภีร์ชั้นนอก                           ผ้าห่อคัมภีร์ชั้นใน

 คัมภีร์ทั้งฉบับและป้ายฉลาก                     ไม้ประกับและป้ายฉลาก

    การดำเนินงานทุกขั้นตอนของโครงการมีการวางแผนงานอย่างละเอียดรอบคอบ เจ้าหน้าที่ทุกคนต้องเข้ารับการอบรมจนเกิดความรู้ ความชำนาญ เพื่อให้งานออกมาครบถ้วนสมบูรณ์อย่างพิถีพิถัน และไม่ทำให้เกิดความเสียหายต่อคัมภีร์ใบลานอันทรงคุณค่า

    ภาพทุกภาพที่บันทึกไว้ในวันนี้ จะเป็นเสมือนการไขลานให้เวลาของคัมภีร์ใบลานขยับเดินต่อไปสู่อนุชนรุ่นหลัง องค์ความรู้ในอดีตจะไม่ถูกเก็บไว้เพียงในหีบธรรมหรือตามหอไตรเท่านั้น แต่คัมภีร์ใบลานจะต้องได้รับการดูแลรักษาและทำสำเนาเก็บไว้ เพื่อนำความรู้ที่ผ่านกาลอันยาวนานมาต่อยอด   และศึกษาในวงกว้าง ให้ความงดงามของพระธรรมคำสอนที่จารจดมาแสนนานงอกงามต่อไปสู่อนุชนรุ่นหลัง สมดังแรงศรัทธาของบรรพชนที่จะยังอายุพระศาสนาให้คงอยู่ไปตราบนานเท่านาน..

สัมภาษณ์

พระราชรัตนกวี 
เจ้าคณะจังหวัดยโสธร 
เจ้าอาวาสวัดมหาธาตุ 
จ.ยโสธร

    หลวงพ่อทราบว่าคณะวัดพระธรรมกายมาทำความสะอาด ค้นคว้า เก็บรักษา และจัดระเบียบคัมภีร์ใบลานให้ หลวงพ่อถือว่าเป็นความดี เพราะสิ่งเหล่านี้จำเป็นต้องอาศัยพลังศรัทธา พลังแห่งกำลังกาย กำลังสมอง กำลังสติปัญญา และเวลา แล้วยิ่งทางคณะจะนำเอาหลักคำสอนที่สำคัญในที่นี้ไปเผยแผ่ให้ประชาชน โดยเฉพาะชาวพุทธได้รับรู้รับทราบข้อวัตรปฏิบัติเพิ่มยิ่งขึ้น ก็จะทำให้พระพุทธศาสนาเราแผ่ขยายไปทั่วโลก ทั่วสารทิศ เพื่อความอยู่รอดของพี่น้องชาวพุทธทั้งในปัจจุบันและที่จะเกิดตามมารุ่นหลัง หลวงพ่อก็เห็นดีด้วย ดีใจด้วย