ภาษาธรรม

"สัมมา" แปลว่า ชอบ 
"อะระหัง" เป็นพระพุทธคุณบทต้น
แปลว่า ไกลจากกิเลส 

      เมื่อเข้าคู่กันเป็น "สัมมา อะระหัง" ก็แปลว่า ...ไกลจากกิเลสโดยชอบ นั่นคือ มีความหมายว่า ...พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นผู้ไกลจากกิเลสโดยชอบ

      โบราณจารย์สมัยก่อนได้แยกอธิบายบทพระพุทธคุณในบท "สัมมาอะระหัง" ไว้
ทีละอักษร ดังต่อไปนี้ ...

1. "สัม" มาจากบทที่ว่า สงฺขตาสงฺขเต ธมฺเม 
สมฺมา เทเสติ ปาณินํ สํสารสฺส วิฆาเฏติ 
สมุพุทธํปิ นมามิหํ

      แปลว่า พระพุทธองค์ทรงแสดง สังขตธรรม และอสังขตธรรมโดยชอบแก่สัตว์ทั้งหลาย พระพุทธองค์ ทรงทำลายการเวียนเกิดเวียนตายได้ พระพุทธองค์ตรัสรู้ด้วยพระองค์เอง ข้าพเจ้าขอนมัสการ

2. "มา" มาจากบทที่ว่า มาตาว มานปาลิเต 
มานสตฺเต ปมทฺทิ โย  มานิโต เทวสงฺเฆหิ 
มานฆาตํ นมามิหํ

     แปลว่า พระพุทธองค์ทรงย่ำยีสัตว์ผู้มีมานะ ที่มานะเลี้ยงไว้ดุจมารดา พระพุทธองค์อันหมู่ทวยเทพยอมรับนับถือ พระพุทธองค์ทรงทำลายมานะได้ ข้าพเจ้าขอนมัสการ

3. "อะ" มาจากบทที่ว่า อนุสฺสาหสพฺพสตฺตานํ

 อนุสฺสาเหติ โย ชิโนอนนฺตคุณสมฺปนฺโน 
อนฺตคามี นมามิหัง

     แปลว่า พระพุทธองค์ทรงสั่งสอนคนไม่มีอุตสาหะให้มีความอุตสาหะ พระพุทธองค์ทรงสมบูรณ์ด้วยคุณธรรมไม่สิ้นสุด พระพุทธองค์ทรงถึงที่สุดแห่งทุกข์ ข้าพเจ้าขอนมัสการ

4. "ระ" มาจากบทที่ว่า รโต นิพฺพานสมฺปตฺโต 
รโต โส สตฺตโมจโน รมาเปติธ สตฺเต โย 

รมทาตํ นมามิหํ

       แปลว่า พระพุทธองค์ทรงยินดีในธรรมได้ทรงบรรลุถึงนิพพาน พระพุทธองค์ทรงปลดเปลื้องสัตว์ให้พ้นทุกข์ พระพุทธองค์ทรงยังสัตว์ให้ยินดีในพระนิพพาน พระพุทธองค์เป็นผู้ทรงประทานให้ซึ่งพระนิพพานอันเป็นที่ยินดี ข้าพเจ้าขอนมัสการ

5. "หัง" มาจากบทที่ว่า หญฺญติ ปาปเก ธมฺเม 
หํสาเปติ ปทํ ชนํ หํสมานํ มหาวีรํ 
หนฺตาปาป นมามิหํ

            แปลว่า พระพุทธองค์ทรงฆ่าบาปกรรม พระพุทธองค์ยังชนให้ยินดี ซึ่งทางฆ่าบาปนั้น พระพุทธองค์ทรงร่าเริง พระพุทธองค์ทรงกล้าหาญ ยิ่งใหญ่ พระพุทธองค์ทรงฆ่าบาปได้แล้ว ข้าพเจ้าขอนมัสการ

**เมื่อนำอักษรย่อของ 5 บทนี้ มาเรียงกัน ก็จะได้ว่า ...
"สัมมา อะระหัง"

ซึ่งบทภาวนานี้ เป็นพระคาถาที่มีมาแต่

 โบราณกาลแล้ว**