วิธีแผ่มุทิตา 3 อย่าง
ผู้ที่บรรลุถึงขั้นอัปปนาสมาธิหรือมุทิตาสีมสัมเภทดีแล้ว จึงใช้วิธีแผ่มุทิตาตามแบบ บริกรรมท่องจำโดยรวม การแผ่มุทิตาทั่วไปแบบนี้ เป็นการแผ่ให้แก่สรรพสัตว์ทั้งหลาย 12 จำพวก ได้แก่ แผ่ทั่วไปโดยไม่เจาะจงบุคคลที่เรียกว่า อโนทิโสผรณา 5 จำพวก การแผ่โดยเจาะจงบุคคลที่เรียกว่า โอทิโสผรณา 7 จำพวก และการแผ่มุทิตาไปในทิศทั้ง 10 ที่เรียกว่า ทิโสผรณา ซึ่งมีวิธีในการแผ่มุทิตาดังนี้ คือ
1.อโนทิโสผรณา เป็นการแผ่ทั่วไปโดยไม่เจาะจงบุคคล 5 จำพวก คือ
ก.สพฺเพ สตฺตา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ทั้งหลายจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
ข.สพฺเพ ปาณา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ที่มีชีวิตทั้งหลายจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
ค.สพฺเพ ภูตา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ที่ปรากฏชัดทั้งหลายจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
ง.สพฺเพ ปุคฺคลา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอบุคคลทั้งหลายจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
จ.สพฺเพ อตฺตภาวปริยาปนฺนา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ที่มีอัตภาพทั้งหลายจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
2.โอทิโสผรณา เป็นการแผ่ไปโดยเจาะจงประเภทบุคคล 7 จำพวก คือ
ก.สพฺพา อิตฺถิโย ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอหญิงทั้งหลายจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
ข.สพฺเพ ปุริสา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอชายทั้งหลายจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
ค.สพฺเพ อริยา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอพระอริยบุคคลทั้งหลายจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
ง.สพฺเพ อนริยา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอผู้ไม่ใช่พระอริยบุคคลทั้งหลายจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
จ.สพฺเพ เทวา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอเทวดาทั้งหลายจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
ฉ.สพฺเพ มนุสฺสา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอมนุษย์ทั้งหลายจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
ช.สพฺเพ วินิปาติกา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขออบายสัตว์ทั้งหลายจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
3.ทิโสผรณา เป็นการแผ่ให้แก่สัตว์ทั่วไปทั้ง 10 ทิศ
วิธีแผ่มุทิตาไปในทิศนั้น คือ ยกเอาอโนทิโสบุคคล 5 จำพวก โอทิโสบุคคล 7 จำพวก รวมเป็นบุคคล 12 จำพวก ไปตั้งไว้ในทิศทั้ง 10 แล้วแผ่มุทิตาไปในบุคคล 12 จำพวกที่อยู่ในทิศทั้ง 10 นั้น จึงเรียกว่าการแผ่ให้แก่สัตว์ทั้ง 10 ทิศ
คำแผ่มุทิตาโดยทิศในบุคคลจำพวกที่ 1 มีคำสำหรับแผ่ ดังต่อไปนี้
1.สพฺเพ ปุรตฺถิมาย ทิสาย สตฺตา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ทั้งหลายในทิศตะวันออกจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
2.สพฺเพ ปจฺฉิมาย ทิสาย สตฺตา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ทั้งหลายในทิศตะวันตกจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
3.สพฺเพ อุตฺตราย ทิสาย สตฺตา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ทั้งหลายในทิศเหนือจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
4.สพฺเพ ทกฺขิณาย ทิสาย สตฺตา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ทั้งหลายในทิศใต้จงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
5.สพฺเพ ปุรตฺถิมาย อนุทิสาย สตฺตา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ทั้งหลายในทิศตะวันออกเฉียงใต้จงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้ แล้วเลย
6.สพฺเพ ปจฺฉิมาย อนุทิสาย สตฺตา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ทั้งหลายในทิศตะวันตกเฉียงเหนือจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ ได้แล้วเลย
7.สพฺเพ อุตฺตราย อนุทิสาย สตฺตา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ทั้งหลายในทิศตะวันออกเฉียงเหนือจงอย่าได้พลัดพรากจาก สมบัติที่ได้แล้วเลย
8.สพฺเพ ทกฺขิณาย อนุทิสาย สตฺตา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ทั้งหลายในทิศตะวันตกเฉียงใต้จงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติ ที่ได้แล้วเลย
9.สพฺเพ เหฏฺิมาย ทิสาย สตฺตา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ทั้งหลายในทิศเบื้องล่างจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
10.สพฺเพ อุปริมาย ทิสาย สตฺตา ยถาลทฺธสมฺปตฺติโต มา วิคจฺฉตุ
ขอสัตว์ทั้งหลายในทิศเบื้องบนจงอย่าได้พลัดพรากจากสมบัติที่ได้แล้วเลย
ส่วนการแผ่มุทิตาไปในทิศทั้ง 10 ในบุคคลอีก 11 จำพวกตั้งแต่จำพวกที่ 2 คือ สพฺเพ ปาณา สัตว์ที่มีชีวิตทั้งหลาย ถึงจำพวกที่ 12 สพฺเพ วินิปาติกา อบายสัตว์ทั้งหลายนั้น ให้ผู้ปฏิบัตินำมาประกอบในทำนองเดียวกับบุคคลที่ 1 ต่างแต่ต้องยกเอาบุคคลนั้นๆ มาประกอบแทนตรงกับคำว่า สตฺตา ซึ่งตรงกับคำว่า สัตว์ ในภาษาไทย ซึ่งผู้ปฏิบัติสามารถประกอบได้เองโดยไม่ยาก จึงไม่ได้ยกมาอย่างเต็มรูปแบบในที่นี้
----------------------------------------------------------------------------
MD 407 สมาธิ 7: สมถกัมมัฏฐาน 40 วิธี
