ชาดก 500 ชาติ
ทุราชานชาดก-ชาดกว่าด้วยภาวะของหญิงรู้ได้ยาก
มหานครสาวัตถี นครหลวงของแคว้นในสมัยที่พระพุทธศาสนากำลังเจริญรุ่งเรืองบนแผ่นดินชมพูทวีปนั้น มหาชนผู้เลื่อมใสในคำสอนแห่งองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ต่างหลั่งไหลกันมาทั้งไกลใกล้มิได้เว้นว่างยังนำเครื่องไทยธรรมอันประณีตถวายพระพุทธองค์และภิกษุสงฆ์
พุทธศาสนิกชนก็ใช้โอกาสนี้ตั้งใจฟังพระธรรมด้วยความเคารพ ณ พระมหาวิหารเชตวันเป็นอาจิณ ดังเช่นอุบาสกผู้หนึ่งก็ดื่มด่ำในรสพระธรรมดุจเดียวกันกับผู้อื่น เขาได้นำไทยธรรมและภัตตาหารอันประณีตมาถวายทุกวันมิได้ขาด
“ข้าแต่พระองค์ทรงรับไทยธรรมปละภัตตาหารนี้ด้วยเถิด” ชายผู้นี้ได้ประพฤติปฏิบัติตามคำสอนของพระศาสดาทุกประการ ตั้งตนอยู่ในศีลธรรมเป็นอันดีมีชีวิตเปี่ยมไปด้วยความสงบ อุบาสกผู้นี้ได้ผ่านการสมรสแล้ว แต่ผู้เป็นภรรยามีความประพฤติต่างกับเขาราวฟ้ากับดิน
แม้อุบาสกกับภรรยาต่างเข้าพิธีอาวาหมงคลอย่างถูกต้องตามประเพณี และอยู่กินกันมานานนับ 6 ปีแล้ว แต่สิ่งนี้มิได้ช่วยให้ผู้เป็นภรรยาประพฤติตนอยู่ในศีลธรรมเหมือนสามีแม้แต่น้อย เธอไม่เคยแม้สักครั้งที่จะสนใจพระธรรมคำสอนของพระพุทธองค์เหมือนคนอื่น
“ วันนี้พี่จะไปฟังธรรมที่วัด เจ้าจะไปกับพี่หรือเปล่า ” “ อย่าเสียเวลาชวนเลยจ้า น้องไม่ใช่บัณฑิตเหมือนพี่นี่จ๊ะ ฟังธรรมเท่าไหร่ก็คงจะไม่เข้าหูหรอกเชิญท่านพี่ไปคนเดียวเถอะ ” “ ถ้าเช่นนั้นก็ไว้คราวหน้าก็ได้ ใกล้เพลแล้วพี่ไปละน่ะ ”
“ เชอะ เชิญไปฟังธรรมให้สมใจเถอะ ” นอกจากปฏิเสธไม่รับศีลไม่ฟังธรรมแล้ว ภรรยาของอุบาสกผู้นี้ยังประพฤติผิดข้อการเมคบชู้สู่ชายอีกด้วย “ เจ้าของแพะไปฟังธรรมละนะ ไหนใครอยากกินแพะก็ปีนหน้าต่างเข้ามาเร้ว ”
“ พี่อยู่นี่จ๊ะ มามะ มาให้พี่หม่ำสะดีๆ ” “ บ้าจริงๆ เลย ” วันใดที่นางงามใจคดได้เสพสมความสุขจากชู้จนพอใจก็มักอารมณ์ดี เข้าหยอกล้อคลอเคลียกับอุบาสกเหมือนลูกแมวขี้เล่นอยู่เสมอ " พี่จ๊ะ พวงมาลัยที่น้องทำสวยไหมจ๊ะ "
" สวยสิจ๊ะ " " แล้วพวงมาลัยกับน้องพี่ว่าอันไหนสวยกว่ากัน " " แหมก็ต้องเป็นน้องหญิงสิจ๊ะ แถมหอมกว่าด้วย " " พี่นี่ปากหวานจริงๆ เลย " หากวันใดที่นางไม่สามารถเสพสมกับชายชู้ได้ก็จะแสดงอารมณ์ที่เกรี้ยวกราดกับสามี
ป่านนี้แล้วยังไม่ถึงบ้านอีกจะฟังธรรมอะไรกันนักหนา ไม่ขนของไปอยู่วัดซะเลยล่ะ คอยดูเถอะ กลับมาจะด่าศีลกระเด็นเลย บางครั้งถึงกับระบายอารมณ์ด้วยการ ทำลายข้าวของ ทั้งของใช้และตำราวิทยาการต่างๆ อย่างไร้เหตุผล
" โอ๊ยหงุดหงิดจริงเลยเมื่อไหร่จะกลับมาสักทีเนี่ย คอยด่าตั้งนานแล้วยังมาสักที นี่แน่ะถูกใจนักใช่ไหมหนังสือธรรมะเนี่ย อ่านอยู่นั้น ไม่ยอมสนใจเราเลยนี่ๆๆ ต้องฉีกทิ้งให้หมด " อุบาสกประหลาดใจมากกับอารมณ์แปรปรวนสามวันดีสี่วันร้ายของภรรยา
" ที่รักจ๊ะ ทำไม่อยู่ๆ ก็โกรธเป็นฟื้นเป็นไฟแบบนี้ล่ะ สองวันก่อนก็ทำดีจนพี่แปลกใจไปทีหนึ่งแล้ว " " อย่ามาจู้จี้จุกจิกถามมากได้ไหม อยากรู้นักก็ไปถามเอาที่พระเชตวันโน้น ชอบไปนักไม่ใช่เหรอ " อุบาสกหนุ่มประสบปัญหาคู่ครองแล้วขบคิดหาสาเหตุไม่ได้
เอาแต่หมกมุ่นคิดตลอดเวลา จึงได้มากราบฟังธรรมเบื้องพระพักตร์ขององค์พระศาสดาหลายวัน จนถึงรอบธัมมสวนะ ต่อมาอุบาสกจึงได้กลับมายังพระเชตวันมหาวิหารอีกครั้ง สมเด็จพระบรมศาสดาทราบถึงความทุกข์ของอุบาสกผู้มั่นคงในธรรมก็ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณ
ทรงระลึกชาติหนหลังขึ้น ด้วยบุพเพนิวาสานุสติญาณ ข้าพระพุทธเจ้าขบคิดเท่าไหร่ก็ไม่อาจทราบสาเหตุความแปรปรวนของภรรยาได้เลย “ ดูก่อนอุบาสกขึ้นชื่อว่าหญิงแล้วอ่านใจนางได้ยากยิ่งในชาติก่อนนั้นบัณฑิตเคยได้บอกเรื่องนี้แก่เธอมาแล้ว แต่เธอจดจำเอามาไม่ได้เอง เหตุเพราะต้องเวียนว่ายตายเกิดต่อๆ มาอีกหลายชาติ ” “ ดังนี้แล้วข้าพระพุทธเจ้าขอกราบอาราธนาให้พระองค์ทรงเล่าเรื่องราวนั้นโปรดข้าพเจ้าทั้งหลาย " พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงตรัสเล่า ทุราชานชาดก ความนั้น มีดังนี้
นครหลวงของกาสีรัฐใหญ่ ณ ริมฝั่งนที คือ พาราณสี อันอุดมไปด้วยพ่อค้า คหบดี และเมธีผู้รอบรู้ในสำนักวิทยาการต่างๆ ในการนั้นสำนักทิศาปาโมกเป็นสถาบันการศึกษาอันขึ้นชื่อที่สุดวาระหนึ่ง มีชายหนุ่มชาวบ้านคนหนึ่งเข้ามาเรียนศิลปะวิทยาการอย่างอุตสาหะและกตัญญูกตเวทีอย่างเด่นชัด
เป็นที่รักใคร่แก่คณาจารย์ทั่วกัน “ อืม ลูกศิษย์คนนี้ตั้งอกตั้งใจศึกษาเล่าเรียนดีแท้ มิเสียแรงที่เราพร่ำสอนให้ความรู้มากกว่าคนอื่นๆ ” ศิษย์หนุ่มติดสอยห้อยตามอาจารย์ไปทุกที่ จนกระทั่งถึงวาระกรรมบันดาล ให้พบเนื้อคู่เข้าในคราวหนึ่ง
“ อุ๊ย ชายหนุ่มผู้นี้หน้าตาคมคาย กล้ามเป็นมัดๆ ถูกใจจริงๆ เค้าต้องสนใจเราแน่เลย มองเราตาไม่กระพริบเลย ” “ อ้า..น้องสาวนางนี้ช่างสวยงามสะโอดสะองจับใจยิ่งนัก สวยเหลือเกินน้องหญิง ” หลังจากได้เจอเธอวันนั้น ศิษย์หนุ่มก็หาโอกาสมาพบสาวงามนางนั้นบ่อยครั้ง เขาลุ่มหลงความงามจนตัดสินใจหนีไปใช้ชีวิตอยู่ร่วมกันในที่สุด
“ น้องหญิง พี่รักเจ้าเหลือเกิน เราไปอยู่กินกันที่ท้ายเมืองโน่น เธอเป็นแม่บ้าน ส่วนพี่จะไปทำงานให้อาจารย์ทิศปาโมก เราคงพอมีกิน มีใช้ไม่ลำบากอะไร ” “ ได้สิจ๊ะพี่ น้องก็รักพี่เหมือนกัน รีบนำไปเถอะจ๊ะ ประเดี๋ยวคนแถวบ้านเห็นจะยุ่งนะ ”
แต่หญิงงามจากกลางตลาดเป็นคนเจ้าชู้ใจเร็ว เพียงไม่กี่วันที่ศิษย์ทิศาปาโมกข์เริ่มออกไปปรนนิบัตรอาจารย์ เธอก็ประพฤติผิดในการด้วยการคบชู้เสียแล้ว " เบาๆ สิพี่ รอให้สามีข้าเดินออกไปไกลกว่านี้อีกหน่อยสิ น้องไม่หนีไปไหนหรอก " " ไปได้แล้วเจ้าบัณฑิต ข้าจะอดใจไม่อยู่แล้ว "
หญิงงามผู้เป็นภรรยานอกจากจะคบชู้แล้ว นางยังวางอำนาจบังคับสามีอยู่เสมอ บางครั้งก็กล้าหยาบคายไม่ให้เกียรติจนเป็นที่อับอายไปทั่วหมู่บ้าน " โอ๊ยอะไรกันนี่ร่ำเรียนวิชชามาตั้งเยอะ ไม่รู้รึไง ว่าข้าต้องการอะไร ไม่เคยทำอะไรถูกอกถูกใจเล้ย ไปๆๆ ไปอยู่กับอาจารย์ซะเลยสิ แค่หน้าที่ของสามีเจ้าก็ทำไม่ได้ ”
“ เอาอีกแล้วเจ้า พี่ทำผิดอะไรหนอ บ้านจึงได้ร้อนรุ่มเช่นนี้” บัณฑิตหนุ่มขบคิดหาสาเหตุความแปรปรวนของภรรยาสาวจากตำราหลายเล่มก็หาพบไม่ เมื่อผู้เป็นสามีไม่ได้ออกไปไหน ภรรยาสาวก็ยิ่งหงุดหงิดเนื่องจากไม่ได้คบชู้ติดๆ กันหลายวัน “ โอ๊ย กลุ้มๆๆ ปวดหัวจัง ยิ่งเราอยู่บ้าน นางก็ยิ่งอารมณ์บูดอาละวาดด่าทอทุกวัน เฮ้อ คงต้องให้อาจารย์ช่วยซะแล้ว ”
ศิษย์หนุ่มเมื่อไม่สามารถหาสาเหตุได้ จึงตัดสินใจมาปรึกษากับอาจารย์ เขาเริ่มเล่าความเป็นไปของภรรยาทั้งตอนเกรี้ยวกราดและในบางวันที่แสนดี น่ารัก อย่างประหลาดใจ “ ข้าพเจ้าเหลวไหล มิได้สนใจเล่าเรียนและมิได้ทำงานรับใช้อาจารย์ดั่งแต่ก่อน เพราะมีภรรยาซะกลางคัน เมื่อตัดสินใจมีภรรยาแต่จนแล้วจนรอดก็ต้องมาปรึกษากับอาจารย์ เนื่องจากไม่เข้าใจในอารมณ์หญิง ”
“ เป็นธรรมดาของหญิงเจ้าชู้ นะเจ้า วันใดมิได้มีสุขดังใจก็ดุร้าย ยามใดมีสุขแล้วก็จะดีต่อเจ้าอย่างล้นเหลือ เจ้าจงวางตัวเป็นกลาง อย่ายินดียินร้ายกับกิริยาใดๆ นางจะได้คิดเอง จำไว้เถอะเจ้า ” เมื่อได้รับคำปรึกษาชายหนุ่มก็ได้นำคำสอนของอาจารย์มาปฏิบัติอย่างเคร่งครัด “ โอ๊ย เบื้อเบื่อ นี่แน่ะๆ นั่งอ่านหนังสืออยู่ได้ ไม่สนใจเลยใช่ไหม นี่แน่ะ ทำลายให้หมดเลย นี่แน่ะๆๆ”
“อืม ไม่สนๆ อ่านตำราดีกว่า ” เขานิ่งเฉยต่อกิริยาร้ายๆ ทุกครั้ง ซึ่งภรรยาก็เลิกราความร้ายกาจลงไป แม้เธอจะยังไมสบอารมณ์ก็ตาม และในวันที่ภรรยามาพะเน้าพะนอเอาอกเอาใจ ศิษย์หนุ่มผู้เป็นสามีก็ทำเฉยไว้ตามคำอาจารย์ “ พี่จ๊ะ น้องเอาของโปรดของพี่มาให้ทั้งนั้นเลยนะจ๊ะเนี่ย พี่หยุดอ่านตำราก่อนสิจ๊ะ เดี๋ยวอิ่มแล้วน้องก็จะนวดเฟ้นให้ มาเร้วๆ ” “ พี่ยังไม่หิว เจ้าวางไว้ตรงนั้นเถอะ เดี๋ยวพี่อ่านตำราเสร็จแล้วจะทานเอง ”
เมื่อร้ายก็เฉย ทำดีให้ก็เฉย หญิงผู้เป็นภรรยาย่อมรู้สึกผิดสังเกต และหวาดระแวงประสาคนทำผิด “ ตายล่ะ หรือเขาจะรู้เรื่องของเรา เอ๊ะ หรือว่าอาจารย์ของเค้าจะล่วงรู้ด้วยญาณแล้วมาตักเตือน โอ๊ย แย่แล้วเรา ” ภรรยาผู้หลงผิดเริ่มคิดได้และเลือกจะอยู่กับสามี ซึ่งเป็นคนดี มีศีลธรรม มีความรู้
นางตัดใจเลิกประพฤตินอกใจหันมาบำรุงบ้านเรือน เป็นภรรยาที่ดี “ พี่จ๊ะ มาลัยพวงนี้ น้องทำให้พี่จ๊ะ หอมไหมจ๊ะ ” “ อือ ทั้งหอมทั้งสวย ขอบใจเจ้ามากน่ะ ” ต่อมาไม่นานสามีก็เล่าเรียนจบศิลปะวิทยาการ และก้าวสู่ความสำเร็จดั่งตั้งใจ พระบรมศาสดาทรงแสดงธรรมเทศนาจบแล้ว จึงตรัสอริยสัจสี่โดยอเนกปริยาย
อุบาสกผู้ตกทุกข์ก็คลายความขุ่นมัวใจลง เข้าใจเหตุแห่งทุกข์แต่บัดนั้น
สามีภรรยาในครั้งนั้น กำเนิดเป็นอุบาสกและภรรยาเจ้าชู้
อาจารย์ทิศาปาโมก เสวยพระชาติเป็น พระพุทธเจ้า
มา สุ นนฺทิ อิจฺฉติ มํ มาสุ โสจิณ อิจฺฉาติ
ถีนํ ถาโว ทุราชาโน มจฺฉสฺเสฌดโวทเก คติ
อย่ายินดีเลย ว่านางปรารถนาเรา
อย่าเสียใจเลย ว่านางไม่ปรารถนา
สภาพของผู้หญิง ดูได้ยาก
เหมือนการไปในน้ำของปลา
