ชาดก 500 ชาติ
เสยยชาดก-ชาดกว่าด้วยคบคนประเสริฐก็ประเสริฐ
ณ แคว้นโกศลในอดีตกาลเป็นเมืองที่มีความอุดมสมบูรณ์ ชาวบ้านชาวเมืองต่างดำเนินชีวิตอย่างมีความสุข ด้วยการปกครองบ้านเมืองอย่างดีของพระเจ้าโกศล งานบริหารบ้านเมืองของพระเจ้าโกศลนั้น จะดำเนินไปได้ด้วยดีไม่ได้เลยหากขาดอำมาตย์ผู้หนึ่งซึ่งเป็นผู้ทำกิจการทั้งปวงถวายพระเจ้าโกศล
“ ปีนี้ราษฎรมีผลผลิตจากเรือกสวนไร่นาเยอะขึ้นดีหนิ พวกเจ้าจงไปสังเกตการณ์ด้วยว่า เราสามารถสนับสนุนส่วนใดให้ราษฎรได้อีก อ้อ แล้วก็ส่งทหารไปตระเวรตามชายแดนให้ดีด้วยนะเมื่อเจ้าเมืองอื่นเห็นแคว้นของเราอุดมสมบูรณ์เช่นนี้ ก็อาจอยากจะทำสงครามแย่งชิงเมืองของเราไปได้ ” “ ขอรับท่านอำมาตย์ ” พระเจ้าโกศลเห็นว่าอำมาตย์ผู้นี้มีอุปการะคุณต่อพระองค์มาก จึงพระราชทานยศยิ่งใหญ่แก่เขา ทำให้อำมาตย์อื่น ๆ เกิดความอิจฉาริษยาขึ้น “ เราขอมอบตำแหน่งนี้ให้กับท่านท่านจงรับไว้เถอะ ” “ ขอบพระทัย พะย่ะค่ะ ” “ ฮึ วันนี้ข้าจะยอมให้แกก่อน วันหลังข้าจะต้องได้ตำแหน่งนี้ของแกแน่ ”
“ พวกท่านคิดว่าอย่างไร เราจะยอมให้อำมาตย์นั่น ได้ดิบได้ดีอยู่คนเดียวเชียวหรือ ” “ เฮ้ย ไม่มีวันสะหรอก พวกเราจะต้องทำอะไรสักอย่างให้อำมาตย์นั้นตกกระป๋องให้ได้ ” “ ถ้าพวกท่านคิดเช่นนั้นเราก็มีแผน ” “ แผนอะไร ท่านว่ามาเลย ”
อำมาตย์อื่น ๆ อิจฉาริษยาที่อำมาตย์ผู้นั้นได้ครองตำแหน่งสูง จึงคิดวางแผนใส่ร้าย จนในที่สุดพระเจ้าโกศลก็หลงเชื่อถ้อยคำของอำมาตย์ผู้ริษยานั้น “ หม่อมฉันได้ยินมากับหูเลยพระเจ้าค่ะ ว่าอำมาตย์ที่พระองค์ทรงเชื่อใจอยู่นั้น ได้คิดทรยศวางแผนกับทหารคนอื่น ๆ ก่อกบฏหวังฮุบสมบัติของพระองค์พะยะค่ะ ” “ เป็นเช่นนั้นจริง ๆ เหรอ ” “ จริงพระเจ้าค่ะ หม่อมฉันก็ได้ยินมาเหมือนกัน ” “ บังอาจมาก เสียแรงที่ข้าอุตส่าห์ไว้ใจ มอบตำแหน่งสูงสุดให้ ฮึ ”
พระเจ้าโกศลหลงเชื่อถ้อยคำอำมาตย์ชั่วจึงสั่งให้จองจำอำมาตย์ผู้ทรงศีลนั้น “ ฮะ ฮ่า ฮ่า ฮ่า เป็นยังไงละ ได้ตำแหน่งสูง ๆ อยู่ในห้องทำงานหรูได้ไม่เท่าไหร่ ก็ต้องมาอยู่ในคุกสะแล้ว เฮอะ ฮ่า ฮ่า ฮ่า ”
“ เชิญท่านอยู่ในนี้ตามสบายเลยนะ ถือสะว่าพักผ่อน เดี๋ยวพวกข้าจะทำงานแทนท่านเอง ฮ่า ฮ่า ฮ่า ” “ พวกเราขอตัวไปทำงานก่อนนะ ตั้งแต่ท่านมาอยู่ในคุก พวกเราต้องเสวยสุขทำงานในตำแหน่งท่านแทน ” อำมาตย์ผู้โดนใส่ร้าย แม้จะถูกโซ่ตรวนขังอยู่ในเรือนจำ แต่ก็ยังคงรักษาศีลปฏิบัติธรรมจนบรรลุโสดาปัตติผล “ อืม นั่งสมาธิอยู่ในเรือนจำอย่างนี้ ทำให้เรามีสมาธิดีแท้ ๆ ”
ภายหลังพระเจ้าโกศลทรงทราบความจริงที่อำมาตย์ทรงศีลโดนใส่ร้าย จึงโปรดให้ถอดเครื่องจองจำและอวยยศให้สูงขึ้นกว่าเดิม ส่วนอำมาตย์ชั่วคนอื่น ๆ ก็ถูกจับใส่โซ่ตรวน ขังอยู่ในเรือนจำ “ เราได้เข้าใจท่านผิดไปแท้ ๆ ต้องขอโทษด้วย ” “ มิเป็นไรพระเจ้าค่ะ การนั่งอยู่ในเรือนจำ ทำให้หม่อมฉันมีสมาธิมากขึ้น ”
เมื่ออำมาตย์ผู้นี้ได้มีโอกาสไปเข้าเฝ้าพระบรมศาสดาพระพุทธองค์จึงตรัสถามถึงการถูกใส่ร้ายจนต้องราชทัณฑ์ “ แม้หม่อมฉัน จะถูกจองจำใส่โซ่ตรวน แต่สิ่งนี้กลับทำให้หม่อมฉันได้รับประโยชน์ คือได้โอกาสปฏิบัติธรรม จนได้เห็นดวงตาแห่งธรรมพะยะค่ะ ” “ บัณฑิตในปางก่อนก็ได้เคยทำประโยชน์จากสิ่งที่ไม่มีประโยชน์มาแล้วเช่นกัน ” เมื่อกล่าวเสร็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า จึงนำอดีตนิทานเสยยชาดก มาสาธกโปรดแก่พุทธบริษัทดังนี้
ณ กรุงพาราณสี เมื่อพระเจ้าพรหมทัตได้สิ้นพระชน รัชทายาทจึงรับตำแหน่งขึ้นเป็นกษัตริย์แทน พระเจ้ากังสะมหาราชแห่งพาราณสี ทรงปกครองบ้านเมืองโดยทศพิศราชธรรม บำเพ็ญทาน รักษาศีลเป็นนิจ
ครั้งหนึ่ง อำมาตย์ผู้หนึ่งคิดการร้ายถูกจับได้ พระองค์จึงเรียกมาทรงสอบสวน “ ท่านได้คิดการร้ายจริงหรือไม่ ” “ จริงพระเจ้าค่ะ หม่อมฉันผิดไปแล้วขอประทานอภัยด้วยพระเจ้าค่ะ ” เมื่ออำมาตย์ผู้ก่อการร้ายได้สารภาพความผิดทั้งหมด พระเจ้ากังสะมหาราชจึงรับสั่งให้ปลดจากตำแหน่งแล้วปล่อยตัวไป
“ ฮึ ข้าไม่อยู่แคว้นนี้ก็ได้ มีที่อื่นให้อยู่เยอะแยะไป คอยดูเถอะสักวันข้าจะกลับมาแก้แค้น ” อำมาตย์ชั่วคนนั้น เมื่อถูกปล่อยตัวไป ก็ไปสวามิภัคอยู่กับพระเจ้าสามนตราชราชาอีกเมืองหนึ่ง
“ หม่อมฉันถูกขับไล่มา พระเจ้าค่ะ บัดนี้ขอมอบชีวิตหม่อมฉันไว้กับพระเจ้าสามนตราช หากพระองค์ทรงให้ความช่วยเหลือ รับหม่อมฉันไว้ หม่อมฉันมีแผนเด็ด ๆ ที่จะทำให้พระองค์ครองเมืองพาราณสีได้พระเจ้าค่ะ ” “ ฮ่า ฮ่า ฮ่า ถ้าเจ้าทำเช่นนั้นได้ก็ดี ข้าจะยอมรับเจ้าอยู่ในวังก็ได้ ”
อำมาตย์ชั่วยุยงให้พระเจ้าสามนตราช ยกทัพมายึดราชสมบัติของกรุงพาราณสี พระเจ้าสามนตราชก็ทรงหลงเชื่อ จึงยกกองทัพมาล้อมกรุงพาราณสีไว้ “ พระเจ้ากังสะมหาราชแห่งกรุงพราราณสี มีจิตใจอ่อนแอไม่มีทางที่จะรับมือกับพระองค์ได้หรอกพระเจ้าค่ะ หากพระองค์ทรงส่งทหารไปทำศึกสงคราม หม่อมฉันเชื่อว่า พระองค์จะต้องได้รับชัยชนะแน่ๆ ” “ เป็นเช่นนั้นดอกหรือ ได้เลยคราวนี้เมืองพาราณสีจะต้องตกเป็นของข้าแน่ ๆ เฮอะ ๆ ๆ ๆ ” “ เฮอะ ๆ ๆ หากพวกเจ้าแน่จริงก็ยกกองทัพออกมาสู้กันสิ หรือว่าไม่กล้า ถ้าไม่อย่างนั้น ก็ต้องยกราชสมบัติมาให้เราแต่โดยดี ฮ่า ฮ่า ฮ่า ”
“ เกิดเรื่องใหญ่แล้วพระเจ้าค่ะ อำมาตย์ชั่วได้คบคิดกับพระเจ้าสามนตราช ยกทัพมาล้อมเมืองเราไว้หมดแล้วพระเจ้าค่ะ พระองค์จะให้หม่อมฉันยกกองทัพไปจับตัวพระเจ้าสามนตราชเลยหรือไม่พระเจ้าค่ะ ”
เมื่อพระเจ้าสามนตราชยกกองทัพมาล้อมเมืองพาราณสีไว้ พระเจ้าพาราณสีผู้ทรงธรรมมิได้รู้สึกกลัวแต่อย่างใด รับสั่งให้ทหารเปิดประตูเมืองคอยท่าไว้ “ ช้าก่อน ราชสมบัติของเรานี้ มิได้มาจากการเบียดเบียน ท่านไปเปิดประตูเมืองคอยท่าไว้เถิด ”
“ ฮ่า ฮ่า ฮ่า สงครามครั้งนี้มันช่างง่ายดาย เหมือนท่านอำมาตย์พูดไว้จริง ๆ ฮ่า ฮ่า ฮ่า ยังไม่ทันเหนื่อยก็ได้สมบัติมาง่าย ๆ ฮ่า ฮ่า ฮ่า ” เมื่อพระเจ้าสามนตราชเข้าเมืองพาราณสีได้ก็จับพระราชาพาราณสีไปจองจำ พร้อมอำมาตย์ราชบริพารทั้งหลายอีก ๑๐๐ คน
พระเจ้ากังสะมหาราชแม้จะถูกจับขังคุก แต่ก็ไม่ได้รู้สึกทุกข์ร้อนแต่อย่างใด พระองค์กลับทำเมตตาภาวนาแก่พระเจ้าสามนตราช ด้วยอำนาจแห่งเมตตาภาวนาของพระองค์ พระเจ้าสามนตราชเกิดเร่าร้อนทั้งกายใจ ราวกับถูกเพลิงในนรกลวกตน
“ โอ้ย ทำไมข้าถึงรู้สึกร้อนอย่างนี้ ยังกับถูกน้ำร้อนลวก โอ้ยร้อน ” พระเจ้าสามนตราชทนทรมานไม่ไหว จึงรับสั่งให้ปุโรหิตเข้าเฝ้าเพื่อถามถึงสาเหตุของความทรมาน “ ที่พระองค์เป็นเช่นนี้ เนื่องจากพระองค์ได้จำขังพระราชาผู้ทรงศีลไว้ในเรือนจำ ด้วยเหตุนี้ความทุกข์จึงเกิดแก่พระองค์พระเจ้าค่ะ ” “ เฮ้ย ข้าไม่น่าหลงเชื่อคำยุยงของอำมาตย์ชั่วนั้นเลย โอ้ย ร้อน ๆ ทหารไปปล่อยตัวพระเจ้ากรุงพาราณสีและอำมาตย์ทหารเดี๋ยวนี้ และจับอำมาตย์ชั่วนั้นขังคุกแทน ” “ พระเจ้าค่ะ ”
พระเจ้าสามนตราชเสด็จไปขอขมาและถวายราชสมบัติคืนแก่พระเจ้ากังสะมหาราชแห่งพาราณสีผู้ทรงธรรม “ เราต้องขออภัยท่านเป็นอย่างยิ่ง ในภายภาคหน้า หากมีข้าศึกมารบกวนพระเจ้าพาราณสีแล้ว เราจะรับเป็นภาระรบให้ ” “ ไม่เป็นไรหรอกท่าน ที่ผ่านมาก็ให้ผ่านไป เราไม่คิดโกรธแค้นท่านหรอก ”
พระเจ้าสามนตราชรับสั่งให้ทหารลงอาญาแก่อำมาตย์สอพลอผู้ประทุษร้าย แล้วเสด็จกลับพระนครของพระองค์เอง “ ทหาร จับอำมาตย์ชั่วนี้ไปลงอาญา ปลดตำแหน่งออกให้หมด ” “ โอ้ย โดนปลดตำแหน่งอีกแล้วหรือเรา เฮ้ย คราวนี้โดนหนักกว่าเดิมแน่ ๆ เลย ”
พระเจ้ากังสะมหาราชแห่งพาราณสีประทับบนบัลลังก์ภายใต้เศวตฉัตร ณ ท้องพระโรงพร้อมหมู่อำมาตย์ทั้งปวง พร้อมกับตรัสสอนว่า “ ผู้ใดคบหาบุคคลผู้ประเสริฐ ย่อมเป็นผู้ประเสริฐด้วย เราสมานไมตรีกับพระราชาโจรเพียงคนเดียว ก็ปลดเปลื้องท่านทั้งหลายที่ต้องโทษได้ตั้ง ๑๐๐ คน ” เมื่อฟังรับสั่งจบแล้วทหารและอำมาตย์ต่างเห็นว่าการรักษาศีลและปฏิบัติธรรม ทำกุศลธรรมให้เจริญย่อมทำประโยชน์ได้เช่นพระราชา ถูกจองจำ แต่กลับเจริญเมตตาแก่ผู้ทำร้าย จนในที่สุดก็สามารถช่วยตนเองทั้งบริวารและบ้านเมืองได้พระเจ้ากังสะมหาราชแห่งกรุงพาราณสี สั่งสอนอำมาตย์ราชบริพารและประชาชนด้วยการพรรณาคุณของการถือศีล ประพฤติธรรม แผ่เมตตาภาวนา แล้วก็ทรงสละราชสมบัติเสด็จเข้าป่าหิมพานต์ บวชเป็นฤาษีตราบจนสิ้นอายุขัย
พระเจ้าสามนตราช ได้มาเป็น พระอานนท์ในบัดนี้
พระเจ้ากังสมหาราชแห่งพาราณสีในครั้งนั้น ได้มาเป็น ตถาคตนี้แล
