สัมโมทนียกถา

ประเภทของการอนุโมทนา

              ถ้อยคำที่พระสงฆ์สวดอนุโมทนากถานั้น แยกเป็นประเภทใหญ่ ๆ ได้ ๒ ประเภท คือ

๑. บทอนุโมทนาทั่วไป หรือ สามัญอนุโมทนา
๒. บทอนุโมทนาเฉพาะพิธี หรือ วิเศษอนุโมทนา

๑. บทอนุโมทนาทั่วไป
                  บทอนุโมทนาทั่วไป หรือสามัญอนุโมทนา ได้แก่บทที่พระสงฆ์สวดตอนจบพิธีเมื่อมีการสวดหรือ การเจริญพระพุทธมนต์ หรือพิธีที่ทายกถวายสิ่งของตามพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา เช่น การถวายภัตตาหาร ถวายเครื่องไทยธรรม เป็นต้น

                  คาถาที่พระภิกษุใช้สวดในการอนุโมทนาทั่วไป ตามที่ได้ยินได้ฟังกันอยู่เป็นประจำนั้น ได้แก่ บท “ยถา วาริวหา ฯลฯ” และ “สัพพีติโย ฯลฯ” ตลอดจนถึง “ภวตุ สพ ฯลฯ” ไปจนจบ

                  มีหลักฐานอ้างอิงอันเป็นที่มาของบทอนุโมทนาสามัญนี้ เท่าที่ปรากฏอยู่ในอรรถกถาธรรมบทคือ ตำราที่อธิบายเรื่องราวหัวข้อธรรมต่างๆ ในประวัติศาสตร์ทางพระพุทธศาสนาบอกไว้ว่า เป็นคำที่พระปัจเจกพุทธเจ้าใช้อนุโมทนามาก่อน

                  พระปัจเจกพุทธเจ้า ท่านตรัสรู้เฉพาะตัว ท่านแสดงธรรมสอนคนอื่นอย่างพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ไม่มาก เมื่อมีคนมาทำบุญกับท่าน เช่น ตักบาตรถวายทานเป็นต้น ท่านก็ใช้อนุโมทนาแบบเบ็ดเสร็จ คือ เป็นแบบของพระปัจเจกพุทธเจ้าทุกๆ องค์ เป็นถ้อยคำที่มีข้อความอย่างเดียวกันที่ใช้แก่ทุกคน ทุกๆ งาน ซึ่งพระสงฆ์ใช้เป็นแม่บทในการสวดมนต์ให้พร ดังต่อไปนี้

พระภิกษุประธานสงฆ์สวดน้ำ
ยถา วาริวหา ปูรา¹
ห้วงน้ำใหญ่เต็มแล้ว

ปริปูเรนติ สาครํ
ย่อมไหลไปยังสาคร (มหาสมุทร) ให้เต็มฉันใด

เอวเมว อิโต ทินฺนํ
ทานที่ท่านให้แล้วแต่โลกนี้

เปตานํ อุปกปฺปติ
ย่อมสำเร็จแก่ญาติผู้ละโลกไปแล้ว ฉันนั้น

อิจฺฉิตํ ปตฺถิติ ตุมหํ
ผลที่ท่านต้องการ ที่ท่านปรารถนา

ขิปฺปเมว สมิชฺฌตุ
จงสำเร็จแก่ท่านฉับพลัน ทันที

สพฺเพ ปูเรนฺตุ สงฺกปฺปา
เหมือนความด่าริทุกอย่างจงบริบูรณ์

จนฺโท ปณฺณรโส ยถา
เหมือนดวงจันทร์วันเพ็ญ

มณีโชติ รโส ยถา²
เหมือนแก้วมณีโชติรส (แก้วสารพัดนึก) อัน
โชติช่วง ฉะนั้น

พระภิกษุรูปอื่นในพิธีนั้น สวดต่อพร้อมกันว่า
สพฺพีติโย วิวชฺชนฺตุ
ขอเสนียดจัญไรทั้งหลายจงสูญสิ้นไป

สพฺพโรโค วินสฺสนฺตุ
ขอสรรพโรคทั้งหลายจงเหือดหายหมดไป

มา เต ภวตฺวนฺตราโย
ขออันตรายจงอย่าได้มีแก่ท่าน

สุขี
ขอจงมีความสุข

ทีฆายุโก ภว
ขอให้มีอายุยืน

อภิวาทนสีลสฺส นิจฺจํ
ผู้มีปกติอภิวาทอยู่เป็นเนืองนิจ

วุฑฺฒาจาปจายิโน
ผู้ประพฤติอ่อนน้อมถ่อมตนต่อผู้ทรงคุณวุฒิ

จตุตาโร ธมฺมา
คุณธรรม ๔ ประการ

วฑฺฒนฺติ
ย่อมเจริญ (แก่เขา)

อายุ วณฺโณ สุขํ พลํ
คือ อายุ วรรณะ สุขะ และ พละ

๒. บทอนุโมทนาเฉพาะพิธี
                 บทอนุโมทนาเฉพาะพิธีได้แก่ บทอนุโมทนาที่พระสงฆ์ใช้สวดแทรก เมื่อจบคำว่า อายุ วณฺโณ สุขํ พลํ  ก่อนจะขึ้นบทว่า ภวตุ สพฺ....

                 เนื่องจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้ามิได้วางระเบียบเกี่ยวกับเรื่องบทอนุโมทนาไว้ จึงเป็นหน้าที่ของพระภิกษุสงฆ์ผู้จะทําอนุโมทนา ต้องเลือกบทพุทธธรรม ที่มีเนื้อความตรงหรือเกี่ยวเนื่องกับงานพิธีนั้นๆ เช่น

ยสฺมิง ปเทเส....ฯลฯ
ทำบุญขึ้นบ้านใหม่ เปิดที่ทำงานใหม่

โส อตฺถลทฺโธ....สา อตฺถลทฺธา....เต อตฺถลทฺธา....ฯลฯ
ทําบุญวันคล้ายวันเกิด

อทาสิเม....ฯลฯ
ทําบุญอุทิศให้ผู้ตาย
 

¹เจ้าภาพเริ่มเท กรวด ลงในภาชนะที่รองรับ - เริ่มกรวดน้ำ
(อธิษฐาน)

²เทน้ำที่เหลือให้หมดลงภาชนะนั้น แล้ววางที่กรวดน้ำ
นั่งประนมมือรับพรพระต่อไป