ศีลมีอานิสงส์อย่างไร
เมื่อกล่าวถึงอานิสงส์หรือผลที่พึงได้จากการรักษาศีลนั้นมีผู้แสดงไว้มาก เช่น ในคัมภีร์วิสุทธิมรรคอธิบายความพระไตรปิฎกที่สำคัญ ท่านพระพุทธโฆษาจารย์ ผู้รจนาคัมภีร์นี้ได้แสดงไว้ว่า
“ศีลนั้นเป็นเหตุให้ได้ซึ่งคุณเป็นอันมาก เช่น ได้ความไม่เดือดร้อน ดังที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ว่า ดูก่อนอานนท์ กุศลศีลมีความไม่เดือดร้อนเป็นผล มีความไม่เดือดร้อนเป็นอานิสงส์แล”
ข้อความนี้ย่อมชัดเจนแล้วว่า ผู้มีศีลรักษาศีลนั้นย่อมไม่เดือดร้อนกายไม่เดือดร้อนใจ ย่อมมีความสงบกายสงบใจแน่นอน
ในมหาปรินิพพานสูตร พระพุทธองค์ทรงแสดงถึงอานิสงส์ของศีลไว้ ๕ ประการ ดังข้อความตามพระบาลีว่า
“ดูก่อนคฤหบดีทั้งหลาย อานิสงส์แห่งศีลสมบัติของคนมีศีลมี ๕ ประการเหล่านี้ ๕ ประการ คืออะไรบ้าง คือ
ดูก่อนคฤหบดีทั้งหลาย คนมีศีล ผู้ถึงพร้อมด้วยศีลในโลกนี้ย่อมได้กองโภคทรัพย์ใหญ่หลวงเพราะเหตุแห่งความไม่ประมาท นี้เป็นอานิสงส์ประการที่ ๑ แห่งศีลสมบัติของคนมีศีล
อานิสงส์อย่างอื่นยังมีอีกคฤหบดีทั้งหลาย คือ ชื่อเสียงอันดีงามของคนมีศีลถึงพร้อมด้วยศีลย่อมฟุ้งขจรไป นี้เป็นอานิสงส์ประการที่ ๒ แห่งศีลสมบัติของคนมีศีล
อานิสงส์อย่างอื่นยังมีอีกคฤหบดีทั้งหลาย คือ คนมีศีลผู้ถึงพร้อมด้วยศีลเข้าไปยังบริษัทใดๆ ไม่ว่าจะเป็นขัตติยบริษัทก็ตาม พราหมณบริษัทก็ตาม คฤหบดีบริษัทก็ตาม สมณบริษัทก็ตาม ย่อมเป็นผู้แกล้วกล้า ไม่ขวยเขินเข้าไปยังบริษัทนั้นๆ นี้เป็นอานิสงส์ประการที่ ๓ แห่งศีลสมบัติของคนมีศีล
อานิสงส์อย่างอื่นยังมีอีกคฤหบดีทั้งหลาย คือ คนมีศีลผู้ถึงพร้อมด้วยศีลย่อมเป็นผู้ไม่หลงทำกาละ นี้เป็นอานิสงส์ประการที่ ๔ แห่งศีลสมบัติของคนมีศีล
อานิสงส์อย่างอื่นยังมีอีกคฤหบดีทั้งหลาย คือ คนมีศีลผู้ถึงพร้อมด้วยศีลหลังจากตายไปย่อมเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ นี้เป็นอานิสงส์ประการที่ ๕ แห่งศีลสมบัติของคนมีศีล
ดูก่อนคฤหบดีทั้งหลาย อานิสงส์แห่งศีลสมบัติของคนมีศีลมี ๕ ประการเหล่านี้”
กล่าวโดยสรุปก็คือ คนที่มีศีลสมบูรณ์ย่อมได้รับอานิสงส์ ๕ ประการคือ
๑. ได้กองโภคทรัพย์ใหญ่
๒. ชื่อเสียงงดงามฟุ้งขจรไป
๓.เป็นผู้แกล้วกล้าเข้าไปยังบริษัทคือชุมชนทุกหมู่เหล่า
๔. เป็นผู้ไม่หลงตอนสิ้นชีวิต
๕. สิ้นชีวิตแล้วย่อมเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์
ในคัมภีร์วิสุทธิมรรคได้กล่าวถึงอานิสงส์แห่งศีลไว้อีกนัยหนึ่งว่า
“ที่พึ่งของบุคคลทั้งหลายในพระศาสนา เว้นเสียซึ่งศีลอันใดแล้วย่อมไม่มี ใครเล่าจะพึ่งพรรณนากำหนดอานิสงส์แห่งศีลอันนั้นได้
น้ำคือศีลย่อมล้างมลทินอันใดของสัตว์ทั้งหลายได้ แม่น้ำสายใหญ่ๆ คือคงคา ยมุนา สรภู อจิรวดี หรือมหี ที่ไหลไป หาสามารถล้างมลทินนั้นของสัตว์ทั้งหลายในโลกนี้ได้ไม่
ศีลที่รักษาดีแล้วเป็นศีลห่างไกลจากกิเลส มีความเย็นอย่างที่สุดนี้ย่อมบันดาลความร้อนกลุ้มของสัตว์ทั้งหลายให้สงบลงได้ ลมปนฝนก็ดีจันทน์เหลืองก็ดี แก้วมุกดาก็ดี แก้วมณีก็ดี แสงจันทร์อ่อนก็ดี หาบันดาลความร้อนกลุ้มของสัตว์ทั้งหลายในโลกนี้ให้สงบลงได้ไม่
กลิ่นอันใดที่ฟุ้งไปได้ทั้งทวนลมและตามลมเสมอกัน กลิ่นอันนั้นที่จะทัดเทียมด้วยกลิ่นคือศีล จักมีแต่ที่ไหน
บันไดสำหรับขึ้นสู่สวรรค์ หรือประตูในอันเข้าสู่นครนฤพานอย่างอื่นๆ ที่จะเสมอด้วยศีล จักมีแต่ที่ไหน
พระราชาทั้งหลายผู้ทรงประดับแล้วด้วยแก้วมุกดาและแก้วมณีก็ไม่งามเหมือนนักพรตทั้งหลายผู้ประดับด้วยเครื่องประดับคือศีล
ศีลของบุคคลผู้มีศีลย่อมกำจัดภัยมีการตำหนิตนเป็นต้นเสียได้โดยประการทั้งปวง และย่อมบันดาลให้เกิดเกียรติและความหรรษาในกาลทุกเมื่อ
บัณฑิตพึ่งทราบแนวทางการกล่าวพรรณนาอานิสงส์แห่งศีลอันเป็นมูลรากแห่งคุณ ความดีทั้งหลาย และเป็นเครื่องทำลายกำลังแห่งโทษทั้งหลาย ด้วยประการฉะนี้แล”