การที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงได้ลักษณะมหาบุรุษทั้ง ๓๒ ประการนั้น ได้มาเพราะอานิสงส์ หรือเพราะทำความดี ดังนี้คือ
๑. เป็นผู้รู้จักบาปบุญคุณโทษ ตั้งใจละบาป บำเพ็ญบุญกุศลเต็มที่
๒. เมื่อเป็นผู้นำในทางโลก ก็ใช้ฐานะตำแหน่ง ที่มีอยู่ให้เป็นประโยชน์เต็มที่ คือ ทำให้ผู้อยู่ใต้บังคับบัญชา แม้ไม่อยากทำก็ต้องทำความดีตาม
๓. เป็นผู้ไม่ฆ่าสัตว์ตัดชีวิต มีเมตตากรุณา
๔. เป็นผู้ไม่หวงของกิน มีสิ่งของใดๆ ก็ให้ทานปันกันกิน
๕. เป็นผู้มีมนุษยสัมพันธ์ดีมาก
๖. เป็นผู้มีวาจาสุภาษิต
๗. เป็นผู้ไม่หวงวิชา มีแต่จะแจกจ่ายความรู้ให้ผู้อื่น คนไม่หวงวิชามีแต่ฉลาดขึ้นเรื่อยๆ
๘. เป็นผู้ชอบสนทนาธรรม ไม่นิยมการนินทาว่าร้าย
๙. เป็นผู้ไม่ผูกโกรธใคร ไม่อาฆาตพยาบาทใคร เป็นคนใจดี ให้อภัยทานเสมอ นอกจากนี้ ยังชอบให้เสื้อผ้าที่ประณีตเป็นทาน
๑๐. เป็นทูตประสานสัมพันธไมตรีอย่างดี ถ้าใครมีความขัดแย้งกัน ก็เจรจาให้ประนีประนอมกัน ยอมยกโทษให้กันและกัน
๑๑. เป็นผู้ดูคนเป็นและใช้คนเป็น ทราบว่า แต่ละคนมีความถนัดในด้านใด แล้วก็ใช้ให้เขาไปสร้างบุญให้ถูกกับนิสัยและความถนัดของเขา
๑๒. เป็นกัลยาณมิตรชั้นเยี่ยม สามารถเคี่ยวเข็ญคนหมู่มากให้ตั้งใจทำความดีตาม
๑๓. เป็นผู้ไม่ทรมาน ไม่เบียดเบียน ไม่รังแกคนและสัตว์
๑๔. เป็นผู้มองคนทั้งโลกเหมือนมองลูก หรือรักคนทั้งโลกเหมือนรักลูกตัวเอง
๑๕. มีนิสัยเป็นผู้นำบุญ ถ้าสิ่งใดเป็นกุศล จะรับทำทันที ไม่รีรอให้ใครชี้นำ แต่จะเป็นผู้นำชักชวนให้ผู้อื่นทำตาม
๑๖. เป็นผู้ไม่พูดพล่อยๆ ไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดคำหยาบ ไม่พูดเพ้อเจ้อ ถึงคราวประกอบอาชีพก็ยึดอาชีพสุจริตตลอดมา
จะเห็นได้ว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้าของเรามีวิริยะอุตสาหะอย่างยิ่งในการบำเพ็ญกุศลทุกรูปแบบซ้ำแล้วซ้ำอีกนานถึง ๒๐ อสงไขยกับแสนกัป เพื่อให้ได้ลักษณะมหาบุรุษครบทั้ง ๓๒ ประการ ถ้าจะพูดให้เห็นภาพพจน์ก็ต้องกล่าวว่า ลักษณะมหาบุรุษทั้ง ๓๒ ประการนี้เกิดขึ้นมาจากน้ำพักน้ำแรงของพระองค์เองแท้ๆ ไม่ใช่พรสวรรค์ แต่เป็นพรแสวงถ้าจะเปรียบพระองค์กับนักยกน้ำหนักหรือนักเพาะกาย ก็ต้องบอกว่า พระองค์เป็นนักยกน้ำหนักหรือนักเพาะกายที่เลิศที่สุดในโลก เพราะลูกตุ้มน้ำหนักที่พระองค์ทรงใช้ซ้อมยกอยู่เป็นประจำมาทุกชาติๆ นั้น ไม่ใช่ลูกตุ้มน้ำหนักธรรมดา แต่เป็นลูกตุ้มทุกข์ทั้งหลายของมหาชนถ้าเปรียบพระองค์กับนักกีฬา ก็ต้องบอกวา นักกีฬาที่มีรูปร่างสง่างาม ทรวดทรงมีความแข็งแกร่งเพราะการซ้อมกีฬาเป็นประจำฉันใด พระองค์ก็ทรงได้รูปร่างที่สง่างาม สมส่วนสมบูรณ์และแข็งแกร่งที่สุดในโลก คือ ได้ลักษณะมหาบุรุษ ด้วยการซ้อมบำเพ็ญประโยชน์ ช่วยเหลือสัตว์โลก และแก้ไขพระองค์เองมาทุกภพทุกชาติอย่างดีฉันนั้น
ฉะนั้น ควรที่เราชาวพุทธทั้งหลายพึงตั้งใจบำเพ็ญคุณงามความดีตามเยี่ยงอย่างพระพุทธองค์ ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป โดยทำให้ถูกดี ถึงดี และพอดี ในบุญกุศลน้อยใหญ่ทั้งปวง และตัดใจไม่ทำความชั่วโดยเด็ดขาด ไม่ว่าใครจะรู้เห็นหรือไม่ก็ตาม เมื่อถึงที่สุดแล้ว ผลแห่งความดีย่อมจะปรากฏออกมาให้เราได้ชื่นชม ทั้งในระดับที่ทำให้จิตใจงาม รูปร่างลักษณะดี มีลุคลิกน่าเชื่อถือ น่าไว้วางใจ น่าเกรงขามและเป็นผู้มีชื่อเสียงดี มีคนปรารถนาจะคบค้าสมาคมด้วยเต็มบ้านเต็มเมือง เมื่อถึงคราวปฏิบัติธรรม ก็เข้าถึงธรรมกายโดยง่ายไปทุกภพทุกชาติตราบเท่าหมดกิเลสเข้านิพพานตามพระสัมมาสัมพุทธเจ้าไป
ขอขอบคุณ หนังสือ “ลักษณะมหาบุรุษ”
ปาฐกถาธรรมของพระเดชพระคุณพระภาวนาวิริยคุณ หลวงพ่อทตฺตชีโว
สงวนลิขสิทธิ์ตาม พ.ร.บ. ลิขสิทธิ์ พ.ศ. ๒๕๓๗
ห้ามนำไปใช้ประโยชน์ทางการค้าหรือหากำไร ผู้ฝ่าฝืนมีความผิดและต้องรับโทษตามกฎหมาย
