การตอบแทนพระคุณของแม่นั้น เราสามารถตอบแทนพระคุณของท่านได้ตั้งแต่ยังเล็ก เอาเป็นว่า ถ้าตั้งแต่เด็กไม่ดื้อด้าน ไม่อ้อน ไม่งอแงกับท่าน ก็ถือว่าเป็นการตอบแทนพระคุณอย่างหนึ่งตามที่กำลังเด็กๆ จะทำได้
เพราะนั่นถือเป็นการลดภาระความเหนื่อยยากลำบากของท่านลง ใครเคยเลี้ยงลูกแล้วจะซึ้งเรื่องนี้ ถ้าไปเจอลูกดื้อเมื่อไหร่ละก็แม่น้ำตาหยดเผาะๆ ทุกทีไป ถ้าได้ลูกอยู่ในโอวาท แม่ชื่นใจไม่เหนื่อยเลย แม่ว่ายังไง แหม ได้ลูกไม่ดื้อ ไม่อ้อนอย่างนี้ อย่าว่าแต่คนสองคนเลย เป็นสิบแม่ก็เลี้ยงได้ แต่ถ้าเจอไอ้ดื้อๆ เข้า แม่ก็ร้องได้คำเดียว เฮ้อ.. เฮื้อ.. แล้วก็ส่ายหน้าดิกๆ นี่ถ้าไม่ใช่ลูกแม่ แม่ไม่เอาละ
ในการตอบแทนพระคุณให้แก่ท่านเริ่มต้นตั้งแต่เด็ก คือ อยู่ในโอวาทท่าน ไม่ดื้อ พอโตขึ้นมาก็ตั้งใจเล่าเรียนเขียนอ่าน ไม่ล้างผลาญสมบัติท่าน ซึ่งเรื่องเหล่านี้เราก็รู้ดีกันอยู่แล้ว
การตอบแทนพระคุณแม่ของคุณหนูๆ ทั้งหลายนั้น หลวงพ่อขอเตือนนะ หนูกำลังอยู่ในวัยกำลังกินกำลังนอน เห็นอะไรก็อยากกินไปหมด หนูต้องอดใจไว้บ้างนะ อย่าตามใจปากตามใจท้อง หรือกินตามอย่างเพื่อน คุณพ่อคุณแม่ของหนูยังหนุ่มยังสาวอยู่ก็จริง แต่ท่านกำลังสร้างฐานะหาเงินมาส่งให้หนูเรียนโรงเรียนดีๆ ให้มีโอกาสเรียนชั้นสูงขึ้นไปเรื่อยๆ ท่านมีเงินเก็บไม่มากหรอก ถ้าหนูอ้อนจะกินโน่น อยากได้อะไรมากๆ ท่านก็ไม่มีเงินซื้อให้ เดี๋ยวต้องไปลักขโมยเขา ติดคุกติดตาราง หนูจะอยู่กับใคร
แล้วนกหนูปูปลาที่หนูอยากได้ เคี่ยวเข็ญคุณแม่ให้ไปจับมาให้เล่น ไปฆ่ามาให้กินนั่นน่ะ บางตัวก็มีแม่ บางตัวก็มีลูก เหมือนหนูกับแม่ของหนูนั่นแหละ แล้วมันก็รักกันด้วย หนูต้องคิด เอาใจเขามาใส่ใจเราให้มากๆ อย่าหาเรื่องให้พ่อแม่ต้องบาป ฆ่าสัตว์ตัดชีวิตมาให้หนู เป็นการทำให้ท่านตกนรกเสียเปล่าๆ
นี่เป็นเรื่องของการตอบแทนพระคุณแม่พระคุณพ่อเมื่อท่านยังหนุ่มยังสาวยังแข็งแรง ซึ่งตอนนั้นแน่นอนพวกเราทุกคนยังเป็นเด็ก ก็ตอบแทนกันไปแบบเด็กๆ ไป แต่เรื่องสำคัญที่อยากฝากเป็นข้อคิดพวกเรา ก็คือ การเลี้ยงดูตอบแทนพระคุณท่านในวัยชรา เป็นเรื่องที่ลูกทุกคนต้องทำ ถ้าไม่ทำถือว่าเสียชาติคน แต่การเลี้ยงดูพ่อแม่เมื่ออยู่วัยชรานั้นไม่ใช่เรื่องง่ายๆ บางคนบอก แหม...จะไปยากอะไร มีเงินเสียอย่างก็เลี้ยงแม่ได้ ขอค้านว่าไม่จริง
การเลี้ยงแม่เป็นเรื่องใหญ่ เพราะแม่มีความผูกพันกับลูกมาตั้งแต่อยู่ในท้อง ท่านย่อมตั้งความหวังเอาไว้กับลูกมาก ยิ่งกว่านั้น สภาพความเป็นผู้หญิงของท่าน การให้กำเนิดลูกแต่ละคนของท่าน ทำความบอบช้ำทั้งร่างกายและจิตใจมาตลอกครึ่งค่อนชีวิต เพราะฉะนั้น ท่านจึงมีความเปราะบางมากเป็นธรรมดา คนที่จะเลี้ยงแม่ได้นั้น นอกจากจะต้องมีฐานะพอสมควรแล้ว สิ่งที่จะต้องมีตามมาอีก ก็คือ ต้องรู้ใจท่าน ถ้าไม่รู้ใจท่าน เลี้ยงแม่ดูแลแม่ไม่ได้
อยากจะให้พวกเราถามตัวเองเสียเดี๋ยวนี้เลยว่า เคยสังเกตบ้างหรือเปล่าว่า เสื้อผ้าชุดไหน แบบอย่างไหน สีอะไร เสื้อผ้าเป็นอย่างไรที่แม่ชอบ เคยสังเกตไหม ถ้าไม่เคยก็ใช้ไม่ได้ อย่างนี้เลี้ยงแม่ไม่ได้หรอก
พระคุณแม่
พระธรรมดทศนา พระภาวนาวิริยคุณ
