Dhammaforpeople
ธรรมะเพื่อประชาชน
ตอน เลิกตระหนี่ตลอดไป 1
มีธรรมภาษิตที่ปรากฎในธรรมอรรถกาถา อกิตติชาดก ว่า
“ธรรมดาว่าการให้ทานนี้ เป็นประเพณีของบัณฑิตทั้งหลาย แต่ปางก่อนอย่างแท้จริง”
การให้ทานนั้น ไม่ว่าจะเป็นคฤหัสถ์หรือบรรพชิตก็ตาม ก็ควรให้ทั้งนั้น ผู้ที่ได้ชื่อว่าเป็นเชื้อสายของบัณฑิต นักปราชญ์ คือผู้ที่ฉลาดในการสั่งสมบุญ ที่อุดมไปด้วยการบำเพ็ญทาน รักษาศีล และเจริญภาวนา
เพราะคุณสมบัติสามประการนี้ คือหนทางไปสู่ความสุข ความเจริญรุ่งเรืองของชีวิต ทั้งในภพนี้และภพหน้า อีกทั้งยังเป็นเสบียงบุญที่จะนำพาไปสู่สวรรค์ และพระนิพพาน
บัณฑิตทั้งหลายจึงต่างตระหนักดีว่า ชีวิตที่ปราศจากการให้ทานนั้น ย่อมไม่สามารถไปถึงจุดหมายปลายทางได้
ก็เหมือนกับเรือทั้งหมดที่ไม่มีใบเรือไม่มีหางเสือ ต้องลอยลำอยู่กลางทะเล ชีวิตของผู้ที่ไม่ได้ให้ท่านก็ย่อมจะลอยเคว้งคว้าง อยู่ในสังสารวัฏนี้ร่ำไป
ชีวิตของผู้ไม่ให้ทานย่อมไม่สามารถก้าวไปสู่บันไดแห่งความสำเร็จและความเจริญรุ่งเรืองในชีวิตได้ เหมือนนกที่ไม่มีขนปีก ย่อมบินขึ้นสู่ที่สูงไม่ได้
ดังนั้น บัณฑิตในกาลก่อนจึงหมั่นแนะนำพร่ำสอนลูกหลาน ญาติมิตร พวกพ้องบริวาร ว่าอย่าได้เป็นคนตระหนี่ถี่เหนียว เพราะคนตระหนี่ไปเทวโลกไม่ได้ และความตระหนี่ยังเป็นศตรูที่คอยขัดขวางหนทางแห่งการสร้างบารมีของเราอีกด้วย
บุญนั้นเป็นบ่อเกิดแห่งความสุข และความสำเร็จในชีวิต ถ้ามีบุญน้อยอุปสรรคก็มาก ถ้ามีบุญมากอุปสรรคก็น้อย ดังนั้นบุญจึงเป็นเรื่องสำคัญสำหรับชีวิตของพวกเราทั้งหลาย
ยังต้องเวียนว่ายตายเกิด สร้างบารมี เพื่อไปถึงจุดหมายปลายทาง เพื่อที่สุดแห่งทุกข์ ที่สุดแห่งธรรม เช่นเดียวกับพระสัมมาสัมพุทธเจ้าและพระอรหันต์เจ้าทั้งหลาย ที่ท่านได้บรรลุถึงฝั่งแล้ว ดังนั้น การให้ทานจึงเป็นวงของบัณฑิต เป็นประเพณีของพระอาริยเจ้า
เหมือนเรื่องที่เกิดขึ้นในสมัยอดีต เรื่องมีอยู่ ในสมัยอดีต ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในกรุงพาราณสี ได้มีเศรษฐีคนหนึ่ง ชื่ออิลลีส มีทรัพย์ ๘๐ โกฏิ ซึ่งสืบทอดมรดกมาจากบิดามารดา
เศรษฐีท่านนี้ในอดีต ก็เคยทำทานกับเนื้อนาบุญเอาไว้ แต่ท่านบกพร่องในเรื่องการรักษาศีล แม้ว่าจะเกิดเป็นลูกเศรษฐี แต่ก็ประกอบด้วยบุรุษโทษหลาอย่าง คือเป็นคนกระจอกงอกง่อย ตาเหล่ ไม่เป็นที่ตั้งแห่งศรัทธา ไม่น่าเลื่อมใสแก่ผู้ที่ได้พบเห็น
เนื่องจากบุคลิกภาพของท่านเศรษฐีไม่ดีเอาเสียเลย คนทั่วไปถ้าเดินผ่านจึงไม่รู้ว่าบุคคลท่านนี้คือเศรษฐี บ่อยครั้งที่ท่านต้องเจ็บใจ ขุ่นเคืองใจ เพราะว่าถูกมหาชนล้อเลียนในรูปการที่อัปลักษณ์ของตน
นอกจากนี้อิลลีสะเศรษฐียังเป็นคนตระหนี่อีกด้วย ไม่ยอมให้ทรัพย์สมบัติที่ตัวเองมีอยู่กับใคร ไม่ยอมบริจาคทานแก่พวกยาจกวณิพก รวมไปถึงนักบวชทั้งหลาย คือไม่ให้คนอื่นแล้วยังไม่พอ
ขนาดตัวเองก็ไม่ยอมบริโภคใช้สอยเพราะกลัวทรัพย์จะหมดไป แต่มารดาบิดาของเศรษฐีเป็นผู้ให้ทาน เป็นทานบดีมา ๗ ชั่วตระกูล
ครั้นอิลลีสได้กลายเป็นเศรษฐี ก็ทำลายประเพณีอันดีงามที่บรรพบุรุษเคยทำเอาไว้ ท่านได้เผาโรงทาน ขับไล่พวกยาจกที่มาขอทาน เก็บงำทรัพย์เอาไว้อย่างมิดชิด
บ้านของเศรษฐีที่เคยเป็นเหมือนสระโบกธรณีที่เป็นประโยชน์ เผื่อแผ่ให้แก่สรรพสัตว์ ก็กลายเป็นเหมือนสถานที่ถูกรากษสยึดครอง
วันหนึ่งอีลลีสเศรษฐีไปเข้าเฝ้าพระราชา ซึ่งเป็นธรรมเนียมของเศรษฐีในสมัยก่อน ที่จะต้องเข้าเฝ้าพระราชาวันละ ๒ เวลา ในขณะที่กำลังเดินทางกลับบ้าน
อีลลีสเศรษฐีเห็นคนบ้านนอกคนหนึ่งได้ถือขวดเหล้ามาขวดหนึ่ง นั่งรินเหล้าดื่มสุราและเคี้ยวกินกับแกล้มด้วยความอร่อยอยู่ตามลำพัง เหมือนคนไม่มีความกังวลใจ เลยนึกอยากจะลองดื่มบ้าง เผื่อจะได้คลายความกลุ้มที่ตัวเองเป็นเศรษฐีแท้ๆ แต่กลับถูกล้อเลียนอยู่เป็นประจำ ครั้นจะจัดพิธีดื่มสุราให้โอ่อ่าเหมือนเศรษฐีทั่วไปเขาทำกัน ก็เกรงว่าพวกข้าทาสบริวารจะมาขอดื่มด้วย
เมื่อเป็นเช่นนี้ก็จะต้องสิ้นเปลืองทรัพย์มาก เศรษฐีอดกลั้นความอยากไว้หลายวัน เมื่ออดทนไม่ไหวจึงสั่งให้คนรับใช้ออกไปซื้อเหล้ามาขวด จากนั้นก็พาคนรับใช้ออกไปนอกเมือง
เดินไปถึงฝั่งแม่น้ำหลบไปในพุ่มไม้แห่งหนึ่ง ให้คนรับใช้วางขวดเหล้าเอาไว้ แล้วสั่งให้ไปนั่งสังเกตการณ์อยู่ไกลๆ ให้คอยระแวดระวังอย่าให้ใครเดินผ่านเข้ามาในบริเวณนั้นได้ จากนั้นตนเองก็เริ่มรินเหล้าใส่จอก ดื่มสุราด้วยความใคร่อยากจะลอง
ส่วนบิดาของท่านเศรษฐีอีลลีสนั้น ได้เกิดเป็นท้าวสักกะเทวราช ในเทวโลก เพราะทำทานเอาไว้มาก ตลอดชีวิตของบิดานั้น เป็นไปเพื่อการสั่งสมบุญล้วนๆ แม้ว่าพระพุทธศาสนาจะยังไม่อุบัติขึ้น แต่บิดาก็ทำความดีทุกรูปแบบ ธุรกิจการงานก็ทำควบคู่ไปกับงานทางใจ
บุญนั้นจึงส่งผลให้ท่านมาเกิดเป็นจอมเพทในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ ขณะทั้งท้าวเธอดำริว่า บุตรชายผู้มีรูปกายขี้เหร่ของเรา ยังคงให้ทานตามแบบอย่างบรรพบุรุษอยู่รึเปล่า
ครั้นตรวจดูด้วยทิพยจักษุก็พบว่าบุตรชายได้เผาโรงทานที่พ่อได้สถานปนาขึ้นเสียแล้ว นอกจากนี้ยังเที่ยงสั่งให้คนรับใช้คอยขับไล่พวกยาจกที่มาขอทาน ยึดถือทิฐิที่ผิดๆ
นอกจากรูปกายที่ขี้เหร่แล้ว ยังมีจิตใจที่ไม่งดงาม เป็นคนตระหนี่ถี่เหนียวอย่างมาก ถ้าหากท่านไม่ลงไปดัดนิสัยแล้วล่ะก็ บุตรชายตายไปแล้วก็ต้องไปตกนรก เสวยวิบากกรรมที่เป็นผลจากการตระหนี่ และผิดศีลในการดื่มสุราเป็นอาจิน
ด้วยความรักในบุตรชาย จึงทรงดำริว่า จะต้องไปทรมานอิลลีสให้หันกลับมาบำเพ็ญทาน ประพฤติธรรม เพื่อมุ่งไปสู่หนทางสวรรค์ให้ได้ แล้วก็เสด็จลงมายังลูกมนุษย์ จงเนรมิตอัตภาพให้เป็นคนกระจอก งอกง่อย และตาเหร่เช่นเดียวกับเศรษฐีอิลลีสทุกประการ
เข้าไปพระนครพาราณสี เพื่อไปเข้าเฝ้าพระราชา พระราชาเห็นเศรษฐีมาผิดเวลา จึงตรัสถามว่า “ท่านเศรษฐีทำไมวันนี้ท่านจึงมาผิดเวลาเล่า”
“ข้าแต่มหาราชเจ้า ที่บ้านของข้าพระบาทมีทรัพย์อยู่ประมาณ ๘๐ โกฏิ ขอพระองค์ได้โปรดให้ขนทรัพย์เข้ามาเก็บงำไว้ในท้องพระคลังด้วยเถิดพระเจ้าค่ะ”
