ธรรมกายในคัมภีร์มิลินทปัญหา1
"มิลินทปัญหา" จัดเป็นคัมภีร์ที่เก่าแก่และสำคัญในพระพุทธศาสนา ซึ่งไม่ปรากฏว่าท่านผู้ใดเป็นผู้รจนา แต่เชื่อกันว่ารจนาขึ้นในราวพุทธศักราช 500 (เก่าแก่กว่าคัมภีร์วิสุทธิมรรค) เนื้อเรื่องเป็นปุจฉาหัวข้อธรรมต่าง ๆ โดยกษัตริย์กรีกองค์หนึ่งชื่อ มิลินท์ (เมนันเดอร์) และวิสัชนาโดยพระอรหันต์ชื่อพระนาคเสน มีอยู่ตอนหนึ่งซึ่งได้กล่าวถึงธรรมกาย ชื่อว่า "พุทธนิทัสสนปัญหาที่ 58" ใจความสรุปได้ว่าพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเมื่อปรินิพพานแล้วก็ไม่มีใครชี้ได้ว่าพระองค์อยู่ที่ไหน แต่ว่าสามารถชี้ได้ด้วยธรรมกาย ซึ่งอาจกล่าวว่าอายตนนิพพานนั้นมีจริง เพียงแต่สามารถเห็นได้ด้วยธรรมกายเท่านั้น หรือไม่ก็เป็นเรื่องที่จะต้องค้นคว้าปฏิบัติธรรมกันต่อไปสำหรับข้อความทั้งหมดของตอนนี้คือ
พระราชาตรัสถามว่า "พระสัมมาสัมพุทธเจ้ามีหรือ พระผู้เป็นเจ้า?"
พระเถรเจ้าทูลตอบว่า "ขอถวายพระพร มีอยู่."
ร. "พระผู้เป็นเจ้าสามารถจะชี้ได้หรือว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้าอยู่ที่นี้หรือที่นี้."
ถ. "พระผู้มีพระภาคปรินิพพานแล้ว ด้วยอนุปาทิเสนิพพานธาตุ อาตมภาพไม่สามารถที่จะชี้ได้ว่า อยู่ที่นี้หรือที่นี้."
ร. "ขอพระผู้เป็นเจ้าจงอุปมาให้ข้าพเจ้าฟัง."
ถ. "พระองค์จะทรงพระดำริเห็นข้อความนั้นเป็นไฉน เปลวแห่งกองไฟอันใหญ่ที่ลุกโพลงอยู่ดับไปแล้ว พระองค์จะทรงสามารถชี้ได้หรือว่า อยู่ที่นี้หรือที่นี้."
ร. "ไม่สามารถเลย เพราะว่าเปลวไฟนั้นดับแล้ว ถึงความไม่มีบัญญัติเสียแล้ว."
ถ. "ข้อนั้นฉันใด พระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพานแล้วด้วยอนุปาทิเสนิพพานธาตุ ใคร ๆ ไม่สามารถจะชี้ได้ว่า อยู่ที่นี้หรือที่นี้ ดังนี้ ก็แต่ว่าสามารถจะชี้ได้ด้วยธรรมกาย เพราะว่าพระธรรม พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงไว้แล้ว."
ร. "พระผู้เป็นเจ้าช่างฉลาดจริง ๆ."
1 มลินทปัญหา ฉบับแปลในมหามกุฏราชวิทยาลัย. (หน้า 108, 683 และ 698) :
โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย พระนคร, 2515.
*----------------------------------------------------------------------------------------------------------*
หนังสือ PD 003 พระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ
หนังสือเรียน หลักสูตร Pre-Degree
