อุปายาสทุกข์ ทุกข์เพราะความคับใจ ตรอมใจ
สมเด็จพระบรมศาสดาตรัสเทศนาในอุปายาสทุกข์ มีเนื้อความตามพระบาลีว่า ทุกข์อันใดที่ทำให้บังเกิดสะอื้นอาลัยด้วยความคับแค้นใจ อันเนื่องมาจากการสูญเสียญาติก็ดีมรณกรรมแห่งมารดาบิดาก็ดี การสูญเสียสมบัติ ยศ บริวารก็ดี เหล่านี้คืออุปายาสทุกข์
ท่านผู้มีปัญญาพึงสังเกตด้วยว่า โสกทุกข์นั้นอุปมาเสมือนดังบุคคลเคี่ยวน้ำมันให้เดือดอยู่ภายในภาชนะบนเตาไฟ ปริเทวทุกข์นั้นอุปมาเสมือนดังบุคคลเร่งไฟให้น้ำมันร้อนขึ้นจนพุ่งเดือดล้นออกมาจากภาชนะส่วนอุปายาสทุกข์นั้นอุปมาเสมือนดังน้ำมันซึ่งยังคงค้างเหลืออยู่ในภาชนะนั้น
อธิบายว่า โสกทุกข์นั้นเกิดขึ้นภายในกระทำให้จิตใจเดือดร้อนอยู่ภายใน ปริเทวทุกข์นั้นเมื่อบังเกิดขึ้นแล้วกระทำให้น้ำตาไหลฟูมฟองนองเนตรปรากฏแก่ชนทั้งปวงส่วนอุปายาสทุกข์นั้นเกิดขึ้นในขณะที่น้ำตาแห้งไปแล้ว แต่ความขัดแค้นแน่นทรวงยังสะอื้นอยู่ภายในจิต
*----------------------------------------------------------------------------------------------------------*
หนังสือ PD 006 แม่บทแห่งธรรม
หนังสือเรียน DOU หลักสูตร Pre-Degree
