เรื่อง คู่กรรม ๒ (อุลูกชาดก)
ในอดีตกาล ครั้งปฐมกัป มนุษย์ทั้งหลายประชุมกัน คัดเลือกบุรุษคนหนึ่งผู้มีรูปงาม ถึงความเป็นเลิศด้วยความงาม เพียบพร้อมด้วยมารยาท สมบูรณ์ด้วยอาการทั้งปวง แต่งตั้งให้เป็นพระราชา.
ฝ่ายสัตว์ ๔ เท้าก็ประชุมกันตั้งราชสีห์ให้เป็นพระราชา. พวกปลาในมหาสมุทรก็ได้ตั้งปลาอานนท์ให้เป็นพระราชา.
ลำดับนั้น หมู่นกพากันประชุมที่หินดาดแห่งหนึ่ง ในหิมวันตประเทศ ปรึกษากันว่า ในหมู่มนุษย์พระราชาก็ปรากฏ ในสัตว์ ๔ เท้าและปลาทั้งหลาย ก็ปรากฏเหมือนกัน แต่ในระหว่างพวกเรา พระราชายังไม่มี ธรรมดาว่า การอยู่โดยไม่มีที่พึ่ง ย่อมไม่ควร แม้พวกเราก็ควรจะได้พระราชา พวกเราจงกำหนดนกตัวหนึ่งผู้สมควรตั้งไว้ในตำแหน่งพระราชา.
นกทั้งหลายพิจารณาหานกเช่นนั้น เห็นนกเค้าตัวหนึ่งก็ชอบใจ จึงกล่าวว่า เราชอบใจนกตัวนี้. ลำดับนั้น นกตัวหนึ่งจึงประกาศขึ้น ๓ ครั้ง เพื่อต้องการหยั่งดูอัธยาศัยใจคอของนกทุกตัว.
เมื่อนกตัวนั้นร้องประกาศอยู่ ๒ ครั้ง ก็ยังสงบเงียบอยู่ ในเวลาจะประกาศครั้งที่ ๓ กาตัวหนึ่งลุกขึ้นกล่าวว่า ข้าพเจ้าได้ฟังการกล่าวประกาศ ซึ่งกำลังเป็นไปอยู่นั้น จึงขอกล่าว ได้ยินว่าพวกญาติที่มาประชุมกันนี้ทั้งหมด จะตั้งนกเค้าตัวนี้ให้เป็นพระราชา ก็ถ้าพวกญาติจะอนุญาตข้าพเจ้า ข้าพเจ้าขอกล่าวอะไร ๆ สักคำหนึ่งที่จะพึงกล่าวในสมาคมนี้.
ลำดับนั้น นกทั้งหลายกล่าวอนุญาตกาว่า ดูก่อนสหาย เราทั้งหมดอนุญาตให้ท่านพูด แต่จงพูดแต่ถ้อยคำที่เป็นอรรถและธรรมอย่างเดียว เพราะว่านกหนุ่ม ๆ ที่มีปัญญาและทรงญาณอันรุ่งเรือง ยังมีอยู่.
กากล่าวว่า ขอความเจริญจงมีแก่ท่านทั้งหลาย การแต่งตั้งนกเค้าให้เป็นใหญ่ ข้าพเจ้าไม่ชอบใจ ก่อนอื่น ในเวลาอภิเษกเป็นพระราชาครั้งนี้ หน้าของนกเค้าผู้ยังไม่โกรธ ยังเป็นถึงเพียงนี้ เมื่อเขาโกรธ หน้าจักเป็นเช่นไร ก็ใครที่ถูกนกเค้าตัวนี้โกรธแลดูแล้ว จักแตกตื่นกันในที่นั้นทันที เหมือนเกลือที่ใส่ในกระเบื้องร้อนฉะนั้น การตั้งนกเค้านี้ให้เป็นพระราชา ข้าพเจ้าหาพอใจไม่ กานั้นครั้นกล่าวอย่างนี้แล้วบินร้องไปในอากาศว่า ข้าพเจ้าไม่ชอบใจ ข้าพเจ้าไม่ชอบใจ.
ฝ่ายนกเค้าก็บินขึ้นไล่ติดตามกานั้นไป.
นกทั้งหลายจึงตั้งหงส์ทองให้เป็นพระราชา แล้วพากันหลีกไป.
ตั้งแต่นั้นมา กากับนกเค้าก็ผูกเวรต่อกัน กาทั้งหลายพากันกินนกเค้าทั้งหลายในตอนกลางวัน ฝ่ายนกเค้าทั้งหลายเล่า จำเดิมแต่พระอาทิตย์อัสดงคต ก็พากันเฉี่ยวศีรษะของพวกกาที่นอนอยู่ในที่นั้น ๆ ทำให้พวกกาเหล่านั้นถึงความสิ้นชีวิตไป. ศีรษะกาแม้มากมาย เปื้อนเลือดหล่นจากต้นไม้ นี่เป็นเวรที่ตั้งอยู่ตลอดกัป
ประเด็นน่าสนใจ
ผู้นำ ผู้ปกครอง ถ้าเป็นผู้ถึงพร้อมด้วยรูป รวมทั้งมีกิริยามารยาทที่งดงาม ย่อมเป็นที่พอใจของคนทั่วไป ส่วนผู้นำที่มีจิตใจต่ำทราม ย่อมไม่มีใครต้องการให้มาเป็นผู้นำ จากอดีตที่กากับนกเค้าทะเลาะกันอยู่ มาจนถึงปัจจุบันนี้ ไม่ว่าจะทะเลาะจากการเลือกหัวหน้า หรือเหตุอื่นใด จนเป็นศัตรูต่อกัน ก็สร้างความเสียหายเพียงแคบ ๆ ส่วนถ้ามนุษย์ทะเลาะกัน จองเวรต่อกันแล้ว หายนะที่จะเกิดขึ้นย่อมจะรุนแรงกว่าสัตว์ สุดที่จะประมาณได้ ดังนั้นทางหนึ่งที่จะป้องกันหายนะทั้งหลายได้ ก็คือการให้อภัย ให้อโหสิกรรม ไม่จองเวรต่อกันนั่นเอง
จบเรื่อง คู่กรรม ๒
