ภูตคามวรรค สิกขาบทที่ ๙
คำแปลพระบาลีที่เป็นพุทธบัญญัติ
“อนึ่ง ภิกษุผู้ให้สร้างวิหารใหญ่ จะตั้งบานประตูตลอดถึงกรอบประตูจะตบแต่งบานหน้าต่าง พึงยืนในที่ที่ปราศจากของเขียวสด จัดการมุงได้ ๒-๓ ชั้น ถ้าเธอจัดการยิ่งกว่านั้น แม้ยืนในที่ที่ปราศจากของเขียวสด เป็นปาจิตตีย์”
เนื้อความย่อในหนังสือนวโกวาท
“ภิกษุจะเอาดินหรือปูนโบกหลังคากุฎีพึงโบกได้แต่เพียง ๓ ชั้น ถ้าโบกเกินกว่านั้น ต้องปาจิตตีย์”
อธิบายความโดยย่อ
คำว่า วิหาร ได้แก่ ที่อยู่ซึ่งโบกฉาบปูนไว้เฉพาะภายใน เฉพาะภายนอก หรือทั้งสองด้านก็ตาม
ในเรื่องการสร้างวิหารหรือที่อยู่ตามสิกขาบทนี้ภิกษุพึงยืนในที่ ที่ปราศจากของเขียวสด คือไม่ยืนบนหญ้าหรือต้นไม้เล็กๆ ติดตั้งประตูให้มีความคงทน ไม่กระเทือนในเวลาเปิดปิด ตบแต่งหน้าต่างด้วยการทาสี เช่น สีขาว สีดำ สียางไม้เป็นต้น ส่วนหลังคา พึงมุงด้วยอิฐ ด้วยแผ่นศิลา ด้วยหญ้า ด้วยใบไม้หรือพอกด้วยปูนขาว ได้๒-๓ ชั้น เพื่อมิให้หนาเกินไป จะรับน้ำหนักไม่ไหว พังทลายลงมา ถ้ามุงหรือฉาบเกินกว่านั้น เป็นปาจิตตีย์
ท่านแนะนำว่า เมื่อให้มุงตามแถว พึงจัดการเอง ๒ แถว แถวที่ ๓ พึงสั่งให้คนอื่นทำแล้วหลีกไป เมื่อให้มุงเป็นชั้น พึงจัดการเอง ๒ ชั้น ชั้นที่ ๓ พึงสั่งให้คนอื่นทำแล้วหลีกไป เพื่อความปลอดภัย
เจตนารมณ์ของสิกขาบทนี้
สิกขาบทนี้ทรงบัญญัติไว้เพื่อป้องกันอันตรายแก่ภิกษุ เพราะการวางรากฐานในการก่อสร้างอาคารสมัยนั้นยังไม่ดีพอเมื่อเพิ่มน้ำหนักด้วยโบกฉาบ หรือด้วยการมุงหลังคาหลายชั้นเข้า โครงสร้างอาจรับน้ำหนักไม่ไหว พังทลายลงมา ทำให้เสียของและอาจทำ ให้เกิดอันตรายแก่ผู้ทำหรือผู้สั่งการที่อยู่ใกล้ๆ ได้ดังเช่นเรื่องในต้นบัญญัติสิกขาบทนี้
อนาปัตติวาร
ในสิกขาบทนี้ท่านแสดงภิกษุผู้ได้รับยกเว้นไม่ต้องอาบัติไว้คือ
(๑) ภิกษุพอก ๒-๓ ชั้น
(๒) ภิกษุมุงหย่อนกว่า ๒-๓ ชั้น
(๓) ภิกษุสร้างถ้ำ
(๔) ภิกษุสร้างด้วยทรัพย์ของตน
(๕) เว้นอาคารอันเป็นที่อยู่เสีย ภิกษุสร้างได้ทุกอย่าง ไม่เป็นอาบัติ
(๖) ภิกษุผู้วิกลจริต
(๗) ภิกษุผู้เป็นต้นบัญญัติหรือภิกษุอาทิกัมมิกะ ได้แก่ พระฉันนะ
