จำพรรษา หมายถึง การอยู่ประจำที่วัดตลอด ๓ เดือนในฤดูฝน คือตั้งแต่วันแรม ๑ ค่ำเดือน ๘ ไปจนถึงวันขึ้น ๑๕ ค่ำเดือน ๑๑ ( ดูเรื่องเข้าพรรษา) ซึ่งเป็นบทบัญญัติทางพระวินัยที่พระพุทธเจ้าทรงอนุญาตไว้ให้ภิกษุทุกรูปอยู่จำพรรษา
การอยู่จำพรรษาจะต้องอธิษฐานเข้าจำพรรษา คือตั้งใจว่าจะไม่ไปค้างคืนที่ไหนตลอด ๓ เดือน
มีข้อยกเว้นให้ภิกษุผู้จำพรรษาสามารถไปค้างคืนที่อื่นได้เมื่อมีกิจจำเป็น แต่ต้องไม่เกิน ๗ วัน เรียกว่า สัตตาหกรณียะ เช่น ไปดูแลพระอุปัชฌาย์อาจารย์ที่อาพาธ ไปดูแลบิดามารดาที่เจ็บป่วย ไปกิจนิมนต์เพื่อรักษาศรัทธา เป็นต้น
