ม ง ค ล ที่ ๒๒ มีความเคารพ
ผู้ใดมีความเคารพในเพื่อนสพรหมจารีทั้งหลาย
ผู้นั้นย่อมไม่เสื่อมจากสัทธรรม
เหมือนปลาในน้ำมาก ฉะนั้น
๑. ความเคารพในพระพุทธเจ้า
๑.๑ พระองค์ไม่มีกิจคือสรรเสริญด้วยคุณอย่างอื่น เปรียบเหมือนดอกจัมปา ดอกอุบล
ดอกปทุม หรือจันทน์แดง ย่อมสดใส และมีกลิ่นหอมโดยสิริแห่งสีและกลิ่นของมัน มันไม่มีกิจที่จะ
ชมเชยโดยสี และกลิ่นที่จรมา เปรียบเหมือนแก้วมณีหรือดวงจันทร์ ย่อมโอภาสโดยแสงสว่างของ
ตนเท่านั้น มันหามีกิจด้วยแสงสว่างด้วยอย่างอื่นไม่ ฉันใด พระสมณโคดมก็ฉันนั้น เป็นผู้อันบัณฑิต
สรรเสริญ ชมเชยโดยคุณของตน.
ม.มู. (อรรถ) มก. ๑๘/๔๘๖
๑.๒ มหาคงคาเต็มด้วยห้วงน้ำ บุคคลพึงเทใส่ในรูเข็ม น้ำที่เข้าไปในรูเข็มมีน้อย น้ำที่เหลือมี
มาก ฉันใด พระพุทธคุณที่อาตมากล่าวแล้วน้อย ที่เหลือมาก ฉันนั้น.
ม.มู. (เถระ) มก. ๑๙/๑๔๖
๑.๓ พระเถระ : มหาบพิตร ธรรมดาว่านกเล่นลมเที่ยวบินเล่นในอากาศในโลกนี้ สกุณชาติ
ตัวเล็กๆ สถานที่ปรบปีกของนกนั้น ในอากาศมีมาก หรืออากาศที่เหลือมีมาก
พระราชา : ข้าแต่ท่านผู้เจริญ ท่านกล่าวอะไร โอกาสเป็นที่ปรบปีกของนกนั้นน้อย ที่เหลือ
มีมาก
พระเถระ : มหาบพิตรอย่างนั้นแหละ พระพุทธคุณที่อาตมากล่าวแล้วน้อย ที่เหลือมาก
ไม่มีที่สุด ประมาณไม่ได้.
ม.มู. (เถระ) มก. ๑๙/๑๔๖
๑.๔ พระคุณของพระโคดมผู้เจริญนั้น ที่ยังมิได้กล่าวมีมากกว่าคุณที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้ว
เปรียบเหมือนมหาปฐพี และมหาสมุทรหาที่สุดมิได้ หาประมาณมิได้กว้างขวางประดุจอากาศ
ฉะนั้นแล.
ม.มู. (อรรถ) มก. ๒๑/๒๘๐
๑.๕ บุรุษคนหนึ่งพึงเอาบ่วงเข็มตักเอาน้ำจากแม่น้ำใหญ่ชื่อจันทรภาคา ซึ่งกำ ลังไหลท่วม
สถานที่ถึง ๑๘ โยชน์คือ ข้างนี้ ๙ โยชน์ ข้างโน้นอีก ๙ โยชน์ น้ำที่บุรุษมิได้ตักไปมีมากกว่าน้ำที่
บุรุษเอาห่วงเข็มตักไป ก็หรือบุรุษพึงเอานิ้วมือจับเอาฝุ่นจากแผ่นดินใหญ่ ฝุ่นที่เหลือนั้นแลมีมาก
กว่าฝุ่นที่บุรุษนั้นเอานิ้วมือจับได้มา ก็หรือบุรุษพึงชี้นิ้วไปยังมหาสมุทร น้ำที่เหลือนั้นแลมีมากกว่า
น้ำตรงที่บุรุษชี้นิ้วไป และบุรุษพึงชี้นิ้วไปยังอากาศ ส่วนอากาศที่เหลือมีมากกว่าอากาศตรงที่บุรุษ
ชี้นิ้วไป
พระพุทธคุณทั้งหลายที่พระเถระไม่เห็นนั้นแล พึงทราบว่า มีมากกว่าพระพุทธคุณที่
พระเถระได้เห็นแล้ว ฉันนั้น.
ที.ปา. (อรรถ) มก. ๑๕/๒๑๔
๑.๖ เหล่านาคสุบรรณ และเหล่ากินนรพร้อมทั้งเทพ คนธรรพ์มนุษย์ และรากษส พากันชม
พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้ทรงเกื้อกูล และอนุเคราะห์โลกพระองค์นั้น เหมือนชมดวงจันทร์ซึ่งโคจร ณ
ท้องนภากาศ ฉะนั้น.
ขุ.พุทธ. (อรรถ) มก. ๗๓/๑๑๒
๒. ความเคารพในพระธรรม
๒.๑ เสาเขื่อนหรือเสาเหล็กมีรากอันลึก ปักไว้ดีแล้ว ไม่หวั่นไหว ไม่สั่นสะเทือน ฉันใด ธรรม
ทั้งหลายอันพระผู้มีพระภาคเจ้าผู้ทรงรู้ทรงเห็น ผู้เป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงแล้ว
ทรงบัญญัติแล้วแก่สาวกทั้งหลาย เป็นธรรมอันสาวกไม่ก้าวล่วงตลอดชีวิต ฉันนั้นเหมือนกันแล.
ที.ปา. (เถระ) มก. ๑๕/๒๗๙
๒.๒ ธรรมดาไม้ไผ่ย่อมเอนเอียงไปตามลมโดยไม่ขัดขืน ฉันใด ภิกษุผู้ปรารภความเพียรก็
กระทำตามคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ทำแต่สิ่งที่ดีงาม ไม่ฝ่าฝืนพระธรรมวินัย
สมกับคำของพระราหุลว่า ควรกระทำตามซึ่งคำของพระพุทธเจ้า อันประกอบด้วยองค์ ๙
ทุกเมื่อ ควรทำแต่สิ่งที่สมควร สิ่งที่ไม่มีโทษควรพยายามให้ยิ่งๆ ขึ้นไป.
มิลิน. ๔๒๗
๒.๓ ธรรมดาต้นหนย่อมรู้สิ่งที่ดี และไม่ดี ในมหาสมุทรได้ทั้งหมด ฉันใด ภิกษุผู้ปรารภ
ความเพียรก็ควรรู้จักสิ่งที่เป็นกุศล และอกุศล มีโทษ ไม่มีโทษ ควรเกี่ยวข้อง ไม่ควรเกี่ยวข้อง เลว
ดี อะไรคือดำ อะไรคือขาว ฉันนั้น.
มิลิน. ๔๓๒
๓. ความเคารพในพระสงฆ์
๓.๑ ผู้ใดไม่มีความเคารพในเพื่อนพรหมจรรย์ทั้งหลาย ผู้นั้นย่อมเป็นผู้ห่างไกลจากสัทธรรม
เหมือนฟ้ากับดิน ฉะนั้น.
ขุ.เถร. (เถระ) มก. ๕๒/๑๑
๓.๒ ผู้ใดไม่มีความเคารพในเพื่อนสพรหมจารีทั้งหลาย ผู้นั้นย่อมเสื่อมจากสัทธรรม เหมือน
ปลาในน้ำ น้อย ฉะนั้น
ผู้ใดไม่มีความเคารพในเพื่อนสพรหมจารีทั้งหลาย ผู้นั้นย่อมไม่งอกงามในสัทธรรม เหมือน
พืชที่เน่าในไร่นา ฉะนั้น
ผู้ใดไม่มีความเคารพในเพื่อนสพรหมจารีทั้งหลาย ผู้นั้นเป็นผู้ไกลจากพระนิพพานในศาสนา
ของพระผู้มีพระภาคเจ้าผู้เป็นพระธรรมราชา
ผู้ใดมีความเคารพในเพื่อนสพรหมจารีทั้งหลาย ผู้นั้นย่อมไม่เสื่อมจากสัทธรรม เหมือนปลา
ในน้ำมาก ฉะนั้น
ผู้ใดมีความเคารพในเพื่อนสพรหมจารีทั้งหลาย ผู้นั้นย่อมงอกงามในสัทธรรม เหมือนพืชที่ดี
ในไร่นา ฉะนั้น
ผู้ใดมีความเคารพในเพื่อนสพรหมจารีทั้งหลาย ผู้นั้นย่อมอยู่ใกล้พระนิพพานในศาสนาของ
พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้เป็นพระธรรมราชา.
ขุ.เถร. (เถระ) มก. ๕๒/๑๖๔
๓.๓ ธรรมดาแล่งธนูคือรางหน้าไม้ที่ช่างทำไว้ดีแล้ว ย่อมตรงตลอดตั้งแต่ต้นจรดปลาย
ฉันใด ภิกษุผู้ปรารภความเพียรก็ควรประพฤติตนตรงต่อเพื่อนพรหมจรรย์ ฉันนั้น
ข้อนี้สมกับคำ ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าในวิธุรปุณณกชาดกว่า ธีรชนควรเป็นเหมือนแล่ง
ธนู ควรอ่อนตามลมเหมือนไม้ไผ่ ไม่ควรทำตนเป็นข้าศึก จึงจักอยู่ในพระราชสำนักได้.
มิลิน. ๔๒๗
๓.๔ บุคคลพึงรู้แจ้งธรรมอันพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงแล้ว จากอาจารย์ใด พึง
นอบน้อมอาจารย์นั้นโดยเคารพ เหมือนพราหมณ์นอบน้อมการบูชาเพลิงอยู่ ฉะนั้น.
ขุ.ธ. (พุทธ) มก. ๔๓/๔๔๕
๓.๕ พวกภิกษุที่โง่เขลาเหล่านั้น อันพระเถระทั้งหลายให้การศึกษาแล้วเหมือนอย่างนั้น
จักไม่เคารพกันและกัน ไม่เอื้อเฟื้อในพระอุปัชฌายาจารย์ จักเป็นเหมือนม้าพิการ ไม่เอื้อเฟื้อนาย
สารถีฉะนั้น.
ขุ.เถร. (เถระ) มก. ๕๓/๒๐๕
๓.๖ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงยกย่องพระสงฆ์ (คราวนางปชาบดีโคตมีถวายผ้าคู่ใหม่)
ให้ปรากฏ ดังบิดายกย่องคุณความดีของบุตรในที่เฝ้าพระราชา ซึ่งประทับท่ามกลางหมู่อำมาตย์
นายประตูหมู่โยธา และราชบริวาร.
มิลิน. ๑๔๕
๔. ความเคารพในการปฏิสันถาร
๔.๑ ธรรมดาต้นไม้ย่อมให้ร่มเงาแก่ผู้เข้าไปพักอาศัย ฉันใด ภิกษุผู้ปรารภความเพียรก็ควร
ต้อนรับผู้ที่เข้ามาหาตนด้วยอามิส หรือธรรม ฉันนั้น.
มิลิน. ๔๕๗
๕. การจับผิด
๕.๑ โทษของบุคคลเหล่าอื่นเห็นได้ง่าย ฝ่ายโทษของตนเห็นได้ยาก เพราะว่าบุคคลนั้น ย่อม
โปรยโทษของบุคคลอื่นเหมือนบุคคลโปรยแกลบ แต่ว่าย่อมปกปิดโทษของตน เหมือนพรานนก
ปกปิดอัตภาพด้วยเครื่องปกปิด ฉะนั้น.
ขุ.ธ. (อรรถ) มก. ๔๓/๔
