ความเป็นมาอาหาเรปฏิกูลสัญญา
ในการดำรงชีวิตอยู่รอดของคนเรานั้น การบริโภคอาหารถือเป็นกิจกรรมหนึ่งที่ หล่อเลี้ยงชีวิตให้ดำรงอยู่ ผลของการบริโภคทำให้เกิดกิจกรรมต่างๆ ตามมาอีกมากมาย เช่น การแสวงหาอาหาร การทำงานเพื่อหารายได้มาจับจ่ายใช้สอยซื้ออาหารและการขับถ่าย หรือ กิจกรรมอื่นๆ ซึ่งหลายๆ กิจกรรมทำให้เราต้องเสียเวลา เหนื่อย และบางครั้งก็เป็นทางมาแห่งอกุศลกรรม มีการแก่งแย่ง ทะเลาะเบาะแว้งกันขึ้น พระพุทธองค์ทรงเห็นปัจจัยสำคัญในข้อนี้ จึงได้กำหนดกัมมัฏฐานที่เรียกว่า อาหาเรปฏิกูลสัญญาขึ้น เพื่อให้คนไม่สนใจยึดติดกับอาหารนั้นๆ อันเป็นสาเหตุให้จิตหลงรสอร่อย คือ ตัณหา ความอยาก ความพอใจ เป็นกิเลสทำให้จิตต้องมาอยู่ในกรงขังของร่างกาย ก่อให้เกิดความทุกข์ และเป็นเหตุแห่งการเวียนว่ายตายเกิดไม่มีที่สิ้นสุด
อาหาเรปฏิกูลสัญญา เป็นกัมมัฏฐานที่ปรากฏอยู่ในคัมภีร์อังคุตตรนิกาย ที่พระพุทธองค์ได้ตรัสว่าเป็นสัญญา การรับรู้หรือความคิดที่จะนำไปสู่อมตธรรม คือ การบรรลุธรรม 10 ประการ ดังที่พระพุทธองค์ตรัสไว้ว่า
“ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สัญญา 10 ประการนี้ อันบุคคลเจริญแล้วทำให้มากแล้ว ย่อมมีผลมาก มีอานิสงส์มาก หยั่งลงสู่อมตธรรม มีอมตธรรมเป็นที่สุด 10 ประการเป็นไฉน คืออสุภสัญญา 1 มรณสัญญา 1 อาหาเรปฏิกูลสัญญา 1 สัพพโลเกอนภิรตสัญญา 1 อนิจจสัญญา 1 อนิจเจทุกขสัญญา 1 ทุกเขอนัตตสัญญา 1 ปหานสัญญา 1 วิราคสัญญา 1 นิโรธสัญญา 1 ดูก่อน ภิกษุทั้งหลาย สัญญา 10 ประการนี้แล อันบุคคลเจริญแล้ว ทำให้มีมากแล้ว ย่อมมี ผลมาก มีอานิสงส์มาก หยั่งลงสู่อมตะ มีอมตะเป็นที่สุด”1)
อาหาเรปฏิกูลสัญญา เป็นกัมมัฏฐานที่มีความละเอียดลึกซึ้ง เป็นอารมณ์ที่ต้องใช้ปัญญาในการพิจารณา ดังนั้น กัมมัฏฐานจึงเหมาะสำหรับคนที่เป็นพุทธิจริต รู้จักคิดวิเคราะห์ถึงความเป็นจริงของสรรพสิ่ง
----------------------------------------------------------------------------
1) อังคุตตรนิกาย ทสกนิบาต, มก. เล่ม 38 ข้อ 56 หน้า 185.
MD 407 สมาธิ 7: สมถกัมมัฏฐาน 40 วิธี
