สมณะ แปลว่า ผู้สงบ ผู้มีบาปสงบระงับแล้ว
สมณะ ใช้หมายถึงนักบวชในพระพุทธศาสนาคือพระสงฆ์ หมายรวมถึงพระอริยบุคคลผู้สิ้นกิเลสแล้วและผู้ปฏิบัติเพื่อความเป็นอริยบุคคล
สมณะ ในความหมายทั่วไปหมายถึงผู้สงบกาย สงบวาจา สงบใจ มีความประพฤติเรียบง่ายสม่ำเสมอ สำรวมระวังกายวาจาใจมิให้คะนองเกะกะเก้งก้าง มิให้พล่ามเพ้อเจ้อ มิให้ฟุ้งซ่านพล่านไปตามกระแสกิเลส
