คุณลักษณะของพระนิพพาน

วันที่ 03 สค. พ.ศ.2558

 

 คุณลักษณะของพระนิพพาน

            ในการเจริญอุปสมานุสตินี้ ผู้เจริญควรมีความรู้ความเข้าใจในศัพท์ที่พรรณาถึงคุณของพระนิพพาน ทั้ง 29 ประการให้ดีเสียก่อน จึงทำการเจริญอุปสมานุสติดังนี้ คือ

1.มทนิมฺมทโน พระนิพพานเป็นธรรมที่ย่ำยีความมัวเมาต่างๆ

2.ปิปาสวินโย พระนิพพานเป็นธรรมที่บรรเทาเสียซึ่งความกระหายในกามคุณ อารมณ์

3.อาลยสมุคฺฆาโต พระนิพพานเป็นธรรมที่ถอนเสียซึ่งความอาลัยในกามคุณอารมณ์

4.วฏฺฏูปจฺเฉโท พระนิพพานเป็นธรรมที่ตัดเสียซึ่งการเวียนไปในวัฏฏะทั้ง 3 ให้ขาด

5.ตณฺหกฺขโย พระนิพพานเป็นธรรมที่สิ้นแห่งตัณหา

6.วิราโค พระนิพพานเป็นธรรมที่ปราศจากราคะ

7.นิโรโธ พระนิพพานเป็นธรรมที่ดับแห่งตัณหา

8.ธุวํ พระนิพพานเป็นธรรมที่ตั้งมั่นอยู่เสมอ

9.อชฺชรํ พระนิพพานเป็นธรรมที่ไม่มีความแก่

10.นิปฺปปญฺจํ พระนิพพานเป็นธรรมที่ปราศจากปปัญจธรรม คือ ตัณหา มานะทิฏฐิ ที่ทำให้วัฏสงสารกว้างขวาง

11.สจฺจํ พระนิพพานเป็นธรรมที่มีความจริงแน่นอน

12.ปารํ พระนิพพานเป็นธรรมที่ข้ามพ้นจากฝั่งแห่งวัฏทุกข์

13.สุทุทฺทสํ พระนิพพานเป็นธรรมที่ผู้มีปัญญาน้อยย่อมเห็นได้ยาก

14.สิวํ พระนิพพานเป็นธรรมที่สบายปราศจากกิเลส

15.อมตํ พระนิพพานเป็นธรรมที่ไม่มีความตาย

16.เขมํ พระนิพพานเป็นธรรมที่ปราศจากอาลัย

17.อพฺภุตํ พระนิพพานเป็นธรรมที่มหัศจรรย์ยิ่ง

18.อนีติกํ พระนิพพานเป็นธรรมที่ไม่มีภัยอย่างร้ายแรงที่นำความเสียหายมาสู่

19.ตาณํ พระนิพพานเป็นธรรมที่ช่วยรักษาสัตว์ไม่ให้ตกอยู่ในวัฏสงสาร

20.เลณํ พระนิพพานเป็นธรรมที่หลบภัยต่างๆ

21.ทีปํ พระนิพพานเป็นเกาะที่พ้นจากการท่วมทับของโอฆะทั้ง 4

22.วิสุทฺธิ พระนิพพานเป็นธรรมที่บริสุทธิ์จากกิเลส

23.วรํ พระนิพพานเป็นธรรมที่สัปบุรุษพึงปรารถนา

24.นิปุณํ พระนิพพานเป็นธรรมที่สุขุมละเอียด

25.อสงฺขตํ พระนิพพานเป็นธรรมที่ไม่ถูกปรุงแต่งด้วยปัจจัยทั้งหลาย

26.โมกฺโข พระนิพพานเป็นธรรมที่พ้นจากกิเลส

27.เสฏฺโฐ พระนิพพานเป็นธรรมที่ควรสรรเสริญโดยพิเศษ

28.อนุตฺตโร พระนิพพานเป็นธรรมที่ยิ่งหาที่เปรียบมิได้

29.โลกสฺสนฺโต พระนิพพานเป็นธรรมที่สิ้นสุดแห่งโลกทั้ง 3

 

ในมิลินทปัญหาพระนาคเสนกล่าวถึงคุณของพระนิพพาน โดยยกเทียบกับสิ่งต่างๆ รอบตัว ดังนี้

           ดอกปทุมมีคุณ 1 น้ำมีคุณ 2 ยาดับพิษงูมีคุณ 3 มหาสมุทรมีคุณ 4 โภชนะมีคุณ 5 อากาศมีคุณ 10 แก้วมณีมีคุณ 3 จันทน์แดงมีคุณ 3 เนยใสมีคุณ 3 ยอดคีรีมีคุณ 5

ซึ่งสิ่งต่างๆ เหล่านี้ เทียบกับพระนิพพานแล้ว สามารถขยายความตามลำดับได้ดังต่อไปนี้

  • ดอกปทุม ที่ว่ามีคุณ 1 นั้น ได้แก่ น้ำไม่ติดค้างอยู่ได้เหมือนกับพระนิพพานไม่แปดเปื้อน ด้วยกิเลส

 

  • น้ำ มีคุณ 2 คือ ความเย็น 1 การดับความร้อน 1 ทั้ง 2 อย่างนี้ พอเปรียบกับพระนิพพาน อันเป็นของเย็น เป็นของดับความร้อนคือ กิเลสได้ ฯ อีกอย่างหนึ่ง น้ำอันเย็นนั้น ยังกำจัดความเศร้าหมองในสรีรกาย และความกระหาย ความเร่าร้อน เหมือนกับนิพพานอันกำจัดความกระหาย คือ ตัณหาทั้ง 3 ได้

 

  • ยาดับพิษงู มีคุณ 3 นั้น คือ ยาดับพิษงู ย่อมเป็นเครื่องดับพิษเป็นที่พึ่งของสัตว์ทั้งหลาย เหมือนกับนิพพาน อันดับพิษ คือ กิเลสและยาดับพิษงูทำให้หมดโรค เหมือนกับพระนิพพานทำให้สิ้นทุกข์ทั้งปวง ยาดับพิษงูเป็นของไม่ตาย เหมือนกับนิพพานอันเป็นของไม่ตายฉะนั้น

 

  • มหาสมุทร มีคุณ 4 ที่พอเปรียบกับนิพพานได้นั้น คือ มหาสมุทรเป็นของบริสุทธิ์ว่างเปล่าจากซากศพทั้งปวง เหมือนกับนิพพานอันว่างเปล่าจากกิเลสทั้งปวง 1 มหาสมุทรใหญ่แลไม่เห็นฝั่ง ไม่รู้จักเต็มด้วยน้ำที่ไหลมาจากที่ทั้งปวง เหมือนกับนิพพานอันเป็นของใหญ่แลไม่เห็นฝั่ง ไม่รู้จักเต็มด้วยสรรพสัตว์ฉะนั้น 1 มหาสมุทรเป็นที่อยู่ของ สัตว์ใหญ่ๆ เหมือนกับพระนิพพานอันเป็นที่อยู่ของผู้มีคุณใหญ่ คือ ผู้สิ้นกิเลสแล้วฉะนั้น 1 มหาสมุทรย่อมเจือไปด้วยดอกไม้ คือ ลูกคลื่นหาปริมาณมิได้ เหมือนกับนิพพานอันเต็มไปด้วยดอกไม้ คือ วิชชาวิมุตติ อันบริสุทธิ์หาประมาณมิได้ฉะนั้น 1

 

  • โภชนะ มีคุณ 5 พอจะเทียบกับคุณแห่งนิพพานได้นั้น คือ ธรรมดาโภชนะย่อมทรงไว้ซึ่งอายุ ทำให้เจริญกำลัง ทำให้เกิดวรรณะระงับความกระวนกระวาย กำจัดความหิวของสรรพสัตว์ ทั้งหลาย เหมือนกับพระนิพพานอันทรงไว้ซึ่งอายุ ด้วยการกำจัดชรามรณะเสีย ทำให้เจริญกำลัง คือ ฤทธิ์ ให้เกิดวรรณะ คือ ศีล ระงับความกระวนกระวาย คือ กิเลสทั้งปวง กำจัดซึ่งความหิว คือ ทุกข์ทั้งปวง ฉะนั้น

 

  • อากาศ มีคุณ 10 พอจะเทียบกับพระนิพพานได้นั้น คือ อากาศไม่รู้จักเกิดไม่รู้จักแก่ ไม่รู้จักตาย ไม่รู้จักเคลื่อน ไม่รู้จักปรากฏ กดขี่ไม่ได้ โจรขโมยไม่ได้ ไม่อิงอาศัยอะไร เป็นที่ไปแห่งวิหค ไม่มีเครื่องกั้นกาง ไม่มีที่สุด เหมือนกับนิพพานฉะนั้น

 

  • แก้วมณี มีคุณ 3 ซึ่งพอจะเทียบกันกับคุณแห่งพระนิพพานได้นั้น คือ แก้วมณี ให้สำเร็จความปรารถนา 1 ทำให้ร่าเริง 1 ทำให้สว่าง 1 ฉันใด นิพพานก็ให้สำเร็จความปรารถนา ทำให้ร่าเริงใจ ทำให้สว่างฉันนั้น

 

  • จันทน์แดง มีคุณ 3 ซึ่งพอจะเทียบกับพระนิพพานได้นั้น คือ ธรรมดาจันทน์แดงย่อมเป็นของหาได้ยาก 1 มีกลิ่นหอม ไม่มีกลิ่นอื่นเสมอ 1 เป็นที่สรรเสริญแห่งคนทั้งปวง 1 ฉันใด พระนิพพานก็เป็นของหาได้ยาก มีกลิ่นหอม ไม่มีกลิ่นอื่นเสมอ เป็นที่สรรเสริญแห่งพระอริยเจ้า ทั้งหลาย ฉันนั้น

 

  • เนยใส มีคุณ 3 พอจะเทียบกับคุณแห่งพระนิพพานได้นั้น คือ ธรรมดาเนยใสย่อมมีสีดี มีรสดี มีกลิ่นดี ฉันใด นิพพานก็มีสี คือ คุณดี มีรสไม่รู้จักตาย มีกลิ่น คือ ศีลฉันนั้น

 

  • ยอดคีรี มีคุณ 5 พอจะเทียบกับคุณแห่งพระนิพพานได้นั้น คือ ยอดคีรีเป็นของสูง เป็นของไม่หวั่นไหว ขึ้นได้ยาก ไม่เป็นที่งอกงามแห่งพืชทั้งปวง พ้นจากการยินดียินร้าย เหมือนกับนิพพาน ฉันนั้น

 

-----------------------------------------------------------------------------

 สมถกัมมัฏฐาน 40 วิธี

 ยอมรับนโยบายข้อมูลส่วนบุคคล Total Execution Time: 0.0021819988886515 Mins