๗. บทสรุปคัมภีร์ปฏิรูปมนุษย์
ความหมายของการปฏิรูปมนุษย์
สามารถสรุปได้ ๒ นัย คือ
๑. การเปลี่ยนมิจฉาทิฏฐิของผู้ใหญ่ หรือเยาวชนที่เจริญเติบโตให้เป็นสัมมาทิฏฐิ
๒. การปลูกฝังสัมมาทิฏฐิลงในจิตใจของเด็ก ๆ ตั้งแต่ยังเป็นทารก
ความหมายของสัมมาทิฏฐิ (ระดับโลกียะ)
หมายถึง ความเข้าใจถูกเกี่ยวกับโลกและชีวิตตามความเป็นจริงมีอยู่ ๑๐ ประการ คือ
๑. การทําทานมีผลดี ควรทำ
๒. การสงเคราะห์ทั้งสาธารณสงเคราะห์ และบุคคลสงเคราะห์เป็นสิ่งดีควรท่า
๓. การบูชาบุคคลที่ควรบูชาเป็นสิ่งดี ควรทำ
๔. วิบากของกรรมดีกรรมชั่วที่บุคคลทำแล้วมีจริง (กฎแห่งกรรมมีจริง)
๕. โลกนี้มีคุณ คือเป็นที่สร้างบุญบารมี
๖. โลกหน้ามี คือ ถ้ายังไม่หมดกิเลส ก็ต้องเวียนตายเวียนเกิดเรื่อยไป
๗. พระคุณของมารดามีจริง
๘. พระคุณของบิดามีจริง
๙. สัตว์ที่ผุดขึ้นเกิดมีจริง หรือนรกสวรรค์มีจริง
๑๐. สมณพราหมณ์ผู้ประพฤติดี ปฏิบัติชอบ ชนิดที่ทำให้แจ้งโลกนี้โลกหน้าด้วยปัญญาอันยิ่ง แล้วสอนผู้อื่นให้รู้ตามมีจริง
เหตุผลของการปฏิรูปมนุษย์
สาเหตุสำคัญที่ต้องมีการเปลี่ยนมิจฉาทิฏฐิในใจคนให้เป็นสัมมาทิฏฐิมี ๔ ประการ คือ
๑. คนในสังคมมีภูมิคุ้มกันจิตใจบกพร่อง หรือขาดสัมมาทิฏฐิ
๒. สัมมาทิฏฐิจะเกิดได้ต้องได้รับการปลูกฝังอย่างจริงจัง
๓. มิจฉาทิฏฐิทำให้คนตกอยู่ในความมืดบอด ซึ่งแบ่งเป็น ๒ ประเภท คือ๑
• บุคคลตาบอดสองข้าง คือ ไม่มีปัญญาหาทรัพย์ และไม่มีปัญญาเข้าใจธรรมะเรื่อง บุญ - บาป
• บุคคลตาบอดข้างเดียว คือ มีปัญญาหาทรัพย์ แต่ไม่มีปัญญาเข้าใจธรรมะ
บุคคลทั้ง ๒ ประเภท ล้วนเป็นมิจฉาทิฏฐิบุคคล เพราะเป็นนักวัตถุนิยมและบริโภคนิยมที่เห็นว่ากามคุณ ๕ คือที่สุดแห่งความสุข จึงประกอบกรรมชั่ว แล้วจะส่งผลเป็นความเดือดร้อนแก่ตนเอง รวมถึงวิบากกรรมที่จะได้รับในอบายภูมิ จึงเรียกว่าตกอยู่ในความมืดบอด
๔. สัมมาทิฏฐิทำให้ผู้คนอยู่ในความสว่าง
บุคคลผู้อยู่ในความสว่าง ก็หมายเอา บุคคลสองตา มีปัญญาหาทรัพย์และมีปัญญาเข้าใจธรรมะเป็นอย่างดี
คุณสมบัติของคนดี
คุณสมบัติของคนดีที่โลกต้องการอันได้มาจากการพัฒนาสัมมาทิฏฐิ ในแง่ปฏิบัติสามารถแบ่งได้ ๒ ประการ คือ
๑. เชิงวิชาการ
• รู้จักตั้งเป้าหมายชีวิตที่ถูกต้องดีงาม ๓ ระดับ ทั้งเป้าหมายระดับต้น ระดับกลาง และระดับสูง
• มีความสำนึกรับผิดชอบ ๔ ประการ คือ ด้านความเป็นมนุษย์ของตนเอง ด้านสังคม ด้านเศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อม
• รู้จักสร้างเครือข่ายกัลยาณมิตร
๒. เชิงนักสร้างบารมี
• คนดีจะไม่โง่ เพราะมีปัญญาทั้งทางโลกและทางธรรม
• คนดีจะไม่แสบ เพราะมีศีลธรรมประจำใจ
• คนดีจะไม่แล้งน้ำใจ เพราะเปี่ยมด้วยความเมตตากรุณา และเสียสละอยู่เสมอ
การปลูกฝังสัมมาทิฏฐิ
ผู้ที่ต้องได้รับการปลูกฝังสัมมาทิฏฐิ มี ๓ กลุ่ม คือ
๑. เยาวชนก่อนวัยเรียน
๒. เยาวชนในวัยเรียน แบ่งเป็น ๓ ระดับ คือ
• ระดับอนุบาลและระดับประถมศึกษา
• ระดับมัธยมศึกษา
• ระดับอุดมศึกษา (นักเรียนนักศึกษาสายอาชีพ สามารถจัดอยู่ได้ทั้ง ๒.๒ หรือ ๒.๓)
๓. ผู้ใหญ่ทั่วไป ซึ่งเข้าสู่อาชีพการงานแล้ว
แบบแผนการปลูกฝังสัมมาทิฏฐิ แบ่งเป็น ๔ ลักษณะ คือ
• การปลูกฝังให้เกิดเป็นลักษณะนิสัย
เหมาะกับเด็กทารก ขณะยังไม่เข้าโรงเรียน
• การปลูกฝังลักษณะนิสัย ควบคู่กับการปฏิบัติกิจวัตรประจําวัน
เหมาะกับเด็กระดับอนุบาลถึงประถมต้น สำหรับเด็กประถมปลายจะเพิ่มเนื้อหาสาระของธรรมะที่จะนำมาปลูกฝังให้มากขึ้น
• การปลูกฝังธรรมะภาคปฏิบัติควบคู่กับภาคทฤษฎี
เหมาะกับระดับมัธยมและอุดมศึกษา
ภาคปฏิบัติ มีความหมาย ๒ ประการ
- นำภาคทฤษฎีมาปฏิบัติในโรงเรียน หรือสถาบันในแต่ละวัน
- การเจริญสมาธิภาวนา
• การถ่ายทอดความดีซึ่งกันและกัน
เหมาะกับผู้ใหญ่ที่ประกอบอาชีพแล้ว
ผู้ให้การปลูกฝังสัมมาทิฏฐิ
คือ ทิศ ๖ โดยเฉพาะบิดามารดา (ทิศเบื้องหน้า) ครูอาจารย์ (ทิศเบื้องขวา) และพระภิกษุ (ทิศเบื้องบน)
ทิศ ๖ มีความบกพร่อง เพราะสาเหตุ คือ
เพราะ ๕ ทิศแรกละเลยการทำหน้าที่ของตน ทำให้ขาดภูมิรู้ภูมิธรรม ไม่สนใจศึกษาและปฏิบัติธรรม หลงใหลกับวัตถุนิยมและบริโภคนิยม
ทิศเบื้องบน ยังทำหน้าที่ในเชิงตั้งรับ ไม่ออกมาปฏิบัติในเชิงรุกอย่างอริยวินัย
เครือข่ายกัลยาณมิตร คือ คำตอบสุดท้าย
เครือข่ายกัลยาณมิตร หมายถึง เครือข่ายคนดี ที่ประสานความร่วมมือกันอย่างใกล้ชิด เพื่อแก้ไขความบกพร่องของทิศ ๖ มีทั้งหมด ๓ สถาบัน คือ
๑. สถาบันครอบครัว (บ้าน)
๒. สถาบันสงฆ์ (วัด)
๓. สถาบันการศึกษา (โรงเรียน)
โดยที่บ้าน + วัด + โรงเรียน ต้องพึ่งพากันเหมือน “สามขา” ขาดกันไม่ได้ กล่าวคือ ได้ความเป็นต้นแบบที่ดีจากพ่อแม่ (บ้าน) ได้ความรู้ทางธรรมและศีลธรรมอันดีงามประจำใจจากพระภิกษุ (วัด) ได้ความรู้ทางศิลปวิทยาจากครูอาจารย์ (โรงเรียน)
แต่ปัจจุบันพบว่าขาดเครือข่าย บ้าน + วัด + โรงเรียน ทำให้ทิศทั้ง ๖ ทำหน้าที่บกพร่อง
การสร้างเครือข่ายกัลยาณมิตร ๓ สถาบัน
เครือข่ายกัลยาณมิตรต้องเป็นนโยบายระดับชาติ เพราะเหตุผลอย่างน้อย ๕ ประการ
๑. จะได้ใช้เครือข่ายเป็นเครื่องมือปฏิรูปมนุษย์ของคนในชาติพร้อมกัน
๒. เพื่อให้เจ้าหน้าที่ของรัฐที่รับผิดชอบ ได้ตระหนักว่าความรู้ทางธรรมสำคัญเท่า หรือสูงกว่าความรู้ทางโลก
๓. เพื่อให้สถาบันสงฆ์ได้ปฏิบัติหน้าที่ และเกิดความตื่นตัวในการพัฒนาบุคลากรในสถาบัน
๔. เพื่อให้ผู้คนใน ๕ ทิศ เร่งขวนขวายศึกษาและปฏิบัติธรรม
๕. เพื่อให้เครือข่ายกัลยาณมิตรสามารถดำเนินการปฏิรูปมนุษย์ได้อย่างต่อเนื่อง
รัฐต้องเป็นผู้เริ่มต้น เพื่อจุดประกายให้เกิดเครือข่ายกัลยาณมิตรระหว่าง ๓ สถาบัน โดยการเป็นเจ้าภาพเรื่องงบประมาณ และบุคลากรสำหรับประสานงานระหว่าง ๓ สถาบัน
แนวนโยบายของรัฐเพื่อสร้างเครือข่าย
รัฐควรอาศัยหน้าที่ของทิศเบื้องหน้า (บิดา มารดา) มาปรับเป็นนโยบาย ดังนี้
ข้อ ๑ - ๒ (ห้ามไม่ให้ทำชั่ว + ให้ทำความดี)
โดยปรับเป็น ให้ ๓ สถาบัน (บ้าน + วัด + โรงเรียน) จัดกิจกรรมสำหรับใช้ปลูกฝังสัมมาทิฏฐิที่เหมาะสม
ข้อ ๓ (ให้ศึกษาศิลปะ)
ปรับเป็น ให้ความรู้สำหรับใช้ประกอบอาชีพ เพื่อยกฐานะความเป็นอยู่ให้ดีขึ้น
ข้อ ๔ (หาคู่ครองที่สมควรให้)
ปรับเป็น ให้การศึกษาอบรมแก่ประชาชน โดยเฉพาะกับคนหนุ่มคนสาว ให้มีความพร้อมก่อนจะมีคู่ครอง คือต้องพร้อมที่จะเป็นต้นแบบให้กับบุตรธิดาต่อไป
สิ่งที่ควรอบรม
๑. ลักษณะนิสัยของคน (นิสัยดีและไม่ดี เกิดและแก้ไขได้อย่างไร)
๒. การเลี้ยงดูบุตรให้มีนิสัยดี
๓. มีวินัยในการใช้ทรัพย์
๔. ให้ความรู้ทางธรรมซึ่งเป็นแหล่งของปัญญา
๕. ให้ความรู้เรื่องทิศ ๖
ข้อ ๕ (มอบทรัพย์ให้)
ปรับเป็น รัฐควรให้สิ่งที่ดีแก่ประชาชน ๕ ประการ คือ
๑. รัฐบาลต้องมีตบะ (ใช้กฎหมายปราบคนชั่วอย่างเด็ดขาด ด้วยความเป็นธรรม)
๒. รัฐต้องกล้าลงทุนสำหรับสร้างคนดี คือ ให้ความสำคัญกับการศึกษาทางธรรม และสร้างคณาจารย์ทางธรรมขึ้นมา
๓. บริหารปกครองประเทศโดยไม่เห็นแก่หน้าใคร
๔. กล้าปฏิรูปสิ่งที่ล้าหลัง
๕. รัฐต้องถือธรรมเป็นใหญ่ ซึ่งมีสาระสำคัญ คือ
• การสร้างความดี คือการใช้อำนาจทุกอย่างต้องมีศีล ๕ กำกับ
• ส่งเสริมประชาชนให้สร้างความดี คือทั้งคนในรัฐบาลและประชาชนต้องปฏิบัติ ทาน ศีล ภาวนา เป็นกิจวัตรจนเป็นนิสัย โดยมีบุคคลในรัฐบาลเป็นแบบอย่าง
อานิสงส์ใหญ่ ๓ ประการของการปลูกฝังสัมมาทิฏฐิ
ผลจากการปลูกฝังสัมมาทิฏฐิของทิศ ๖ ในระดับครอบครัว และของเครือข่ายกัลยาณมิตร ๓ สถาบันในระดับสังคม หากได้ปฏิบัติหน้าที่จนสัมฤทธิผล ย่อมก่อให้เกิดอานิสงส์ใหญ่ ๓ ประการ คือ
๑. บ้านเมืองสงบเรียบร้อย เพราะประชาชนเป็นคนดีมีสัมมาทิฏฐิ
๒. บ้านเมืองพัฒนาก้าวหน้าไปอย่างรวดเร็ว ทั้งด้านเศรษฐกิจและจิตใจ เพราะผู้นำและทีมงานบริหารบ้านเมืองล้วนตั้งอยู่ในธรรม
๓. พระพุทธศาสนาจะเจริญรุ่งเรืองอีกยาวนาน เพราะได้รับการทำนุบำรุงจากพุทธบริษัทเป็นอย่างดี ส่งผลให้บ้านเมืองสงบสุข ร่มเย็น
เชิงอรรถ
๑ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงตรัสไว้ในอันธสูตร เล่มที่ ๒๐ พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๑๒ อังคุตรนิกาย
