อพทฺธา ตตฺถ พชฺฌนฺติ ยตฺถ พาลา ปภาสเร
พทฺธาปิ ตตฺถ มุจจฺจนฺติ ยตฺถ ธีรา ปภาสเร ฯ
คนโง่แม้ไม่ถูกมัดตัว พูดขึ้นคราใดก็มัดตัวเองครานั้น
คนฉลาดแม้ถูกมัดตัวไว้ พูดขึ้นคราใดก็หลุดพ้นได้ครานั้น
(พันธนโมกขชาดก ขุ.ชา. ๒๗/๓๙)
คำพูด มีสิ่งแปลกประการหนึ่ง คือ...
“ก่อนพูด เราเป็นนายคำพูด หลังพูด คำพูดเป็นนายเรา”
คนเขลา แม้ไม่ได้ถูกมัดตัว แต่พูดขึ้นเมื่อใด
ก็เหมือนเกิดเครื่องพันธนาการร้อยรัดตนเองเมื่อนั้น
เพราะเป็นคำพูดที่ไม่เกิดประโยชน์ และกลับเป็นโทษภัยแก่ตนเอง
เป็นถ้อยคำที่เป็นพิษแก่ผู้พูดและผู้ฟัง เป็นคำพูดที่มัดตัวผู้พูดโดยแท้
คนมีปัญญา แม้ถูกมัดตัว แต่พูดขึ้นเมื่อใด
เครื่องพันธนาการอันแน่นหนา ก็พลันถูกปลดทิ้งเมื่อนั้น
เพราะเป็นถ้อยคำที่มีเหตุมีผลสร้างความพึงพอใจให้แก่ผู้ฟัง
เกิดสุขเมื่อได้ยิน เกิดประโยชน์เมื่อลงมือปฏิบัติ
เป็นถ้อยคำอันชาญฉลาด ที่ถูกกาล พอเหมาะ พอดี
เป็นถ้อยคำอมตะ ที่ทุกผู้นามยอมศิโรราบ
และบัณฑิตทุกท่านสรรเสริญ เป็นคำพูดที่มัดใจผู้ฟังโดยแท้
ขอขอบคุณ หนังสือ ส่องธรรม ล้ำภาษิต เล่ม ๒
สงวนลิขสิทธิ์ตาม พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ พ.ศ. ๒๕๓๗
ห้ามนำไปใช้ประโยชน์ทางการค้าหรือหากำไร ผู้ฝ่าฝืนมีความผิดและต้องรับโทษตามกฎหมาย
