DOU ความรู้พระพุทธศาสนาเพื่อการพัฒนาตนเอง

 เมื่อผู้เจริญภาวนาสามารถประคองจิตให้เป็นสมาธิแน่วแน่ยิ่งขึ้นต่อไปอีก จิตย่อมบริสุทธิ์หมดจดจากกิเลส และอุปกิเลส

 เมื่อผู้เจริญภาวนาสามารถประคองจิตให้เป็นสมาธิแน่วแน่ยิ่งขึ้นต่อไปอีก จิตย่อมบริสุทธิ์ยิ่งขึ้นผ่องแผ้วสุกสว่างยิ่งขึ้นอีก

เมื่อผู้เจริญภาวนาสามารถประคองจิตให้เป็นสมาธิแน่วแน่ต่อไปอีก จิตย่อมบริสุทธิ์ขึ้น ผ่องแผ้วสุกสว่างขึ้นอีก

เมื่อผู้เจริญภาวนาสามารถประคองจิตให้แน่วแน่ต่อไปอีก จิตย่อมบริสุทธิ์ขึ้นอีก ผ่องแผ้วสุกสว่างขึ้นอีก ปราศจากกิเลสและอุปกิเลส

 เมื่อผู้เจริญภาวนาบรรลุ "อิทธิวิธี" แล้ว ถ้ายังสามารถประคองจิตให้เป็นสมาธิแน่วแน่ต่อไปอีกจิตย่อมบริสุทธิ์ขึ้น ผ่องแผ้วสุกสว่างขึ้นอีก

 เมื่อผู้เจริญภาวนาบรรลุ "มโนมยิทธิ" แล้ว ถ้ายังสามารถประคองจิตให้เป็นสมาธิแน่วแน่ต่อไปอีกจิตย่อมบริสุทธิ์ยิ่งขึ้น

 เมื่อผู้เจริญภาวนาบรรลุวิปัสสนาญาณแล้ว ถ้ายังสามารถประคับประคองจิตให้เป็นสมาธิ แน่วแน่ต่อไปอีก จิตย่อมบริสุทธิ์ยิ่งขึ้น

 หลังจากบรรลุฌาน 4 แล้ว ถ้าผู้เจริญภาวนายังสามารถประคองใจเป็นสมาธินิ่งแน่วต่อไปอีก ใจย่อมบริสุทธิ์ยิ่งขึ้น

การที่บุคคลจะสามารถบรรลุมรรคผลนิพพานได้นั้น มีหลักสำคัญอยู่ว่า ต้องอบรมใจให้เป็นสมาธิแน่วแน่ให้ได้เสียก่อน

เพื่อให้เข้าใจการทำสมาธิทั้ง 2 ระดับดังกล่าวได้ชัดเจนยิ่งขึ้น จึงขอน้อมนำคำอธิบายในเชิงปฏิบัติของพระเดชพระคุณหลวงพ่อวัดปากน้ำ

การบรรลุฌานทั้ง 4 ดังที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงแก่พระเจ้าอชาตศัตรูนั้น ล้วนเป็นสามัญญผลอันเกิดจากการเจริญสมาธิภาวนาของพระภิกษุเอง

ฌาน คือ ภาวะที่จิตสงบประณีต เป็นสมาธิแน่วแน่ เหนือกว่าสมาธิธรรมดา เมื่อพระภิกษุกระทำจิตให้สงบสงัด

จากเนื้อหาที่กล่าวว่าสมาธิคืออาการที่ใจ สงบรวมเป็นหนึ่ง ดังคำจำกัดความข้อ 4) นั้นย่อมหมายความว่า ดวงเห็น ดวงจำ

ใจของคนเรานั้น มีลักษณะเป็นดวงกลมใสโดยทั่วไปเราไม่สามารถมองเห็นใจได้ด้วยตาของเราเองแต่ผู้ที่เจริญภาวนาจนกระทั่งเข้าถึงธรรมกาย

"สมาธิ" อาจให้คำจำกัดความได้หลายอย่าง เช่น สมาธิ คือ ภาวะที่ใจปราศจากนิวรณ์ 5

     นิวรณ์ คือ กิเลส ที่ปิดกั้นใจไม่ให้บรรลุความดี ไม่ให้ก้าวหน้าในการเจริญภาวนา

จากพระดำรัส ที่ยกมานี้ ย่อมเห็นแล้วว่า แม้พระภิกษุที่บริบูรณ์ด้วยศีลทั้งปวง ด้วยอินทรียสังวรสติสัมปชัญญะและสันโดษอันเป็นอริยะแล้ว

 สามัญญผลเบื้องกลาง คือ อานิสงส์หรือผลดีที่ภิกษุได้รับจากการเจริญภาวนา เมื่อภิกษุเป็นผู้ถึงพร้อมด้วยศีล

  เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง สติสัมปชัญญะแก่พระเจ้าอชาตศัตรูจบลงแล้ว จึงทรงแสดงสันโดษต่อไปว่า

 เมื่อตรัสอธิบายเรื่องคุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลายจบลงแล้ว พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจึงทรงแสดงสติสัมปชัญญะ

  คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลายมีคำศัพท์เฉพาะว่า "อินทรียสังวรศีล" มีคำศัพท์ที่ควรแยกพิจารณาได้ 3 คำ คือ