คนทั่วไปมักเข้าใจว่า ผู้ที่เรียนหนังสือได้จบปริญญานั้น คือ บัณฑิตความจริงนั่นเป็นเพียงบัณฑิตทางโลกเท่านั้นยังไม่ใช่บัณฑิตที่แท้จริงเพราะผู้ที่ได้รับปริญญาแล้ว ถ้าความประพฤติไม่ดีอาจไปทำผิดติดคุกติดตารางได้ แต่บัณฑิตที่แท้จริงย่อมเป็นผู้ตั้งใจละชั่ว ประพฤติชอบ ประกอบแต่ความดี ความถูกต้องความสุจริต สามารถป้องกันตนให้พ้นจากคุกตะรางหรือแม้กระทั่งจากนรกได้
บัณฑิตที่แท้จริงจึงต้องเป็นคนมีวินิจฉัยถูกต้อง รู้ว่าอะไรถูก-ผิด ดี-ชั่ว บุญ-บาป ควร-ไม่ควร ทำให้ผู้อื่นมีความเห็นถูก ยึดถือค่านิยมที่ถูกสามารถดำเนินชีวิตอยู่ด้วยปัญญาสาเหตุที่ทำให้เป็นบัณฑิต เพราะใจมีสมาธิตั้งมั่น ใจผ่องใส ใจปลอดโปร่ง เหมาะแก่การนำไปคิด ทำให้เกิดแต่ความสุขไม่มีความคับแค้น ไม่เดือดร้อน ไม่ทุกข์ ไม่ทุรนทุราย ในที่สุดก็ส่งผลให้คิดพูดทำแต่สิ่งดีๆ บัณฑิตที่แท้จริง อาจเป็นใครก็ได้ อาจจะอ่านหนังสือไม่ออกเขียนหนังสือไม่ได้ หรืออาจเป็นผู้มีการศึกษาสูง หรืออาจเป็นญาติเรา ฯลฯ ก็ย่อมได้ทั้งนั้น ขอเพียงท่านผู้นั้นเป็นผู้ที่คิดดี พูดดี และทำดี
คิดดี คือ คิดให้ทาน คิดให้อภัยอยู่เสมอ ไม่คิดผูกพยาบาทคิดเห็นถูกต้องตามความเป็นจริง เช่น เห็นว่าบุญบาปมีจริง พ่อแม่มีพระคุณจริง
พูดดี คือ พูดคำจริง พูดคำสมานไมตรี พูดคำมีประโยชน์ พูดด้วยจิตที่ประกอบด้วยเมตตา และพูดถูกต้องตามกาลเทศะ
ทำดี คือ มีเมตตากรุณา ประกอบสัมมาอาชีวะ ทำบุญให้ทาน รักษาศีล ทำสมาธิภาวนาอย่างสม่ำเสมอ
เพราะฉะนั้น บัณฑิตที่แท้จริงนั้น มิใช่เพียงผู้มีปริญญา แต่คือผู้ที่อุดมด้วยศีล สมาธิ ปัญญา สามารถดำเนินชีวิตที่ดีงามและสร้างวินิจฉัยรู้ผิดชอบชั่วดีให้แก่ทุกคนที่อยู่ใกล้ หรือใครๆที่พบเห็นได้
-----------------------------------------------------------------
หนังสือ " เปิดไปอ่านความสุข "
ส. ผ่องสวัสดิ์
ชมรมนักคิดนักเขียนเพื่อสันติภาพโลก และมูลนิธิพัฒนาเยาวชนต้นแบบศีลธรรม
