มงคลที่ ๒ คบบัณฑิต
บัณฑิตเสมือนของหอม
มีกฤษณาเเละดอกไม้ เป็นต้น
คนผู้คบบัณฑิตก็เสมือนใบไม้ที่ห่อของหอม
๑. คบบัณฑิต
๑.๑ ข้าพระองค์ค้นหาพระชินเจ้า เปรียบเหมือนคนกระหายน้ำค้นหาน้ำ คนหิวข้าวค้นหาข้าว ปานดังเเม่โครักลูกค้นหาลูก ฉะนั้น.
ขุ.เถระ. (เถระ) มก. ๕๓/๑๑๕
๑.๒ บุคคลควรคบคนที่เลื่อมใสเท่านั้น ควรเว้นคนที่ไม่เลื่อมใส ควรเข้าไปนั่งใกล้คนที่เลื่อมใส เหมือนคนผู้ต้องการน้ำเข้าไปหาห้วงน้ำ ฉะนั้น.
ขุ.ชา. (โพธิ) มก. ๖๒/๗๘
๑.๓ ธรรมดาวานร เมื่อจะหาที่อยู่ก็ไปหาที่อยู่ที่ป้องกันภัยได้ คือ ต้นไม้ใหญ่ที่มีกิ่งดกหนาเเละเงียบสงัด ฉันใด ภิกษุผู้ปรารภความเพียรก็ควรเป็นฉันนั้น คือ ควรหาที่อยู่ใกล้กัลยาณมิตร ผู้มีศีลธรรมดีงาม ผู้มีความรู้มาก ผู้รู้จักสั่งสอน.
มิลิน. ๔๒๘
๑.๔ เราปรารถนาจะเฝ้า เเละเข้าไปใกล้พระผู้มีพระภาคเจ้านั้น เหมือนคนตาบอดปรารถนาจักษุประสาท เหมือนคนหูหนวกปรารถนาโสตประสาท เหมือนคนใบ้ปรารถนาการกล่าวให้รู้เรื่อง เหมือนคนมีมือเท้าพิการปรารถนามือเท้า เหมือนคนขัดสนปรารถนาทรัพย์สมบัติ เหมือนคนเดินทางกันดารปรารถนาสถานที่อันปลอดภัย เหมือนคนถูกโรคครอบงำปรารถนาความไม่มีโรค เหมือนคนถูกเรืออัปปางในมหาสมุทรปรารถนาเเพใหญ่ ฉะนั้น.
ขุ.อุ. (อรรถ) มก. ๔๔/๑๔๑
๑.๕ ธรรมดามหาสมุทรย่อมอยู่ร่วมกับสัตว์ใหญ่ๆ ฉันใด ภิกษุผู้ปรารภความเพียรก็ควรอยู่ร่วมกับเพื่อนพรหมจรรย์ผู้มักน้อย ผู้สันโดษ ผู้สมบูรณ์ด้วยอาจารกิริยา ผู้มีศีลเป็นที่รัก ผู้เป็นที่เคารพเป็นที่นับถือ ผู้ตักเตือน ผู้ติเตียนความชั่ว ผู้สั่งสอน ผู้ให้รู้เเจ้ง ผู้ให้เห็นจริง ให้อาจหาญ ให้ร่าเริง ฉันนั้น.
มิลิน. ๔๓๔
๑.๖ ธรรมดาเเก้วมณีย่อมอยู่ร่วมกับเเก้วที่เกิดเอง ฉันใด ภิกษุผู้ปรารภความเพียรก็ควรอยู่ร่วมกับเเก้วมณี คือ พระอริยเจ้า ฉันนั้น.
มิลิน. ๔๕๘
๑.๗ ธรรมดาป่าย่อมเป็นที่อาศัยอยู่ของพระอริยเจ้าทั้งหลาย ฉันใด ภิกษุผู้ปรารภความเพียรก็ควรคบกับอริยบุคคล ฉันนั้น.
มิลิน. ๔๕๗
๒.อานิสงส์ของการเป็นบัณฑิต
๒.๑ เมื่อพระอาทิตย์จะขึ้น สิ่งที่ขึ้นก่อนสิ่งที่เป็นนิมิตมาก่อน คือ เเสงเงินเเสงทอง สิ่งที่เป็นเบื้องต้นเป็นนิมิตมาก่อน เพื่อความบังเกิดเเห่งอริยมรรค1 อันประกอบด้วยองค์ ๘ ของภิกษุ คือ ความเป็นผู้มีมิตรดี ฉันนั้นเหมือนกัน.
สัง.ม. (พุทธ) มก. ๓๐/๗๔
๒.๒ สัตบุรุษทั้งหลายย่อมปรากฏในที่ไกลเหมือนภูเขาหิมพานต์ ส่วนอสัตบุรุษย่อมไม่ปรากฏในที่นี้ เหมือนลูกศรอันเขายิงไปในราตรี ฉะนั้น.
ขุ.ธ. (อรรถ) มก. ๔๓/๑๔๔
๒.๓ ทางที่บัณฑิตไปเหมือนทางที่เมฆฝนซึ่งตั้งเค้าขึ้นทั้งสี่ทิศ เเล้วตกลงมาเต็มหลุม เเละบ่อ นำความงอกงามของรวงข้าวกล้าชนิดต่างๆ มาให้ ฉะนั้น.
อัง.ติก. (อรรถ) มก. ๓๔/๖
๒.๔ กลิ่นดอกไม้ไม่หอมทวนลม กลิ่นจันทน์กฤษณา หรือดอกมะลิก็ไม่หอมทวนลม เเต่กลิ่นของสัตบุรุษหอมทวนลมฟุ้งขจรไปทั่วทุกทิศ
ขุ.ชา. (โพธิ) มก. ๕๙/๑๔๕
1 อริยมรรค ทางดำเนินของพระอริยะ
๓.อานิสงส์ของการคบบัณฑิต
๓.๑ ถ้าวิญญูชนเข้าไปนั่งใกล้บัณฑิตเเม้ครู่เดียว เขาย่อมรู้เเจ้งธรรมได้ฉับพลันเหมือนลิ้นรู้รสเเกง ฉะนั้น
ขุ.ธ. (ทั่วไป) มก. ๔๑/๑๕๑
๓.๒ การคบหาสมาคมกับนักปราชญ์ ย่อมเป็นเหมือนบุคคลเอาใบไม้ห่อของหอม เเม้ใบไม้ก็มีกลิ่นหอมฟุ้งไป ฉะนั้น
ขุ.ชา. (โพธิ) มก. ๖๔/๒๑๗
๓.๓ บัณฑิตเสมือนของหอมมีกฤษณาเเละดอกไม้ เป็นต้น คนผู้คบบัณฑิตก็เสมือนห่อด้วยใบไม้ที่ห่อของหอม มีกฤษณาเเละดอกไม้ เป็นต้น
ขุ.ขุ. (พุทธ) มก. ๓๙/๑๗๖
๓.๔ น้ำฝนตกลงในสระย่อมขังอยู่ได้นาน ฉันใด เเม้การสมาคมกับสัตบุรุษ ก็ย่อมตั้งอยู่ได้นานเหมือนน้ำในสระ ฉันนั้น
ขุ.ชา. (ทั่วไป) มก. ๖๒/๖๓๗
๓.๕ ภูเขาหินมีอยู่ในป่าใหญ่ หมู่ไม้เหล่านั้นอาศัยภูเขานั้น เจริญงอกงามเติบโตในป่า เเม้ฉันใด ชนทั้งหลายอาศัยกุลบุตรผู้มีศรัทธา สมบูรณ์ด้วยศีล ย่อมงอกงามในโลกนี้ ชนผู้มีปัญญาเห็นเเจ้งศีล จาคะเเละสุจริตของกุลบุตรผู้มีศรัทธานั้นเเล้ว ย่อมทำตามประพฤติธรรมซึ่งเป็นทางนำสัตว์ไปสู่สุคติ เพลิดเพลินในโลกนี้ สมปรารถนา ย่อมบันเทิงในเทวโลก ฉันนั้น.
อัง.ปัญจก. (อรรถ) มก. ๓๖/๙๑
๓.๖ บุคคลเห็นท่านผู้มีปัญญาชี้โทษ มีปกติกล่าวข่มขี่ เหมือนผู้บอกขุมทรัพย์ให้.
ขุ.เถร. (เถระ) มก. ๕๓/๒๓๐
