อ่านอดีต ขีดอนาคต
เรื่อง : พระมหาพงศ์ศักดิ์ ฐานิโย, ดร.
 

ย้อนอดีต...ท่องประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนา
 

ตอนที่ ๓๓ : การสังคายนาพระธรรมวินัยครั้งแรกในประวัติศาสตร์...อย่างเป็นทางการ

             แนวความคิดในเรื่องการรวบรวมพระธรรมวินัยโดยมี พระสารีบุตร เป็นผู้มีบทบาทสำคัญ แม้จะมีมาแต่ครั้งที่พระผู้มีพระภาคเจ้ายังทรงพระชนม์ชีพอยู่ แต่นั่นยังไม่อาจกล่าวว่า เป็นการสังคายนาอย่างเป็นทางการ สำหรับการสังคายนาอย่างเป็นทางการครั้งแรกในพระพุทธศาสนานั้น เกิดขึ้นหลังจากพุทธปรินิพพานล่วงแล้ว ๓ เดือน โดยพระอรหันตเถระ ๕๐๐ รูป ที่เรียกว่า ปฐมสังคายนา โดยปรารภเหตุที่ภิกษุรูปหนึ่งผู้บวชเมื่อแก่นามว่า สุภัททะ กล่าวจาบจ้วงพระศาสดา

           ครั้งนั้น พระมหากัสสปะ ปรารภเหตุนี้ จึงได้กล่าวกับพระภิกษุทั้งหลายว่า “ท่านทั้งหลาย เอาเถิด พวกเราจะสังคายนาพระธรรมและพระวินัยกัน ก่อนที่อธรรมจะรุ่งเรือง ธรรมจะถูกคัดค้าน สิ่งมิใช่วินัยจะรุ่งเรือง วินัยจะถูกคัดค้าน ก่อนที่พวกอธรรมวาทีจะมีกำลัง พวกธรรมวาทีจะอ่อนกำลัง พวกอวินยวาทีจะมีกำลัง พวกวินยวาทีจะอ่อนกำลัง” (วิ.จู. ๗/๔๓๗/๓๗๖ ไทย.มจร) จากนั้น พระมหากัสสปเถระจึงได้คัดเลือกพระอรหันต์ ๔๙๙ รูป และ พระอานนท์ ซึ่งในขณะนั้นยังดำรงอยู่ในโสดาปัตติผล เป็นตัวแทนคณะสงฆ์ในการทำสังคายนาพระธรรมวินัย ณ กรุงราชคฤห์ แคว้นมคธ โดยกำหนดให้พระภิกษุเถระ ๕๐๐ รูปนั้น จำพรรษาในกรุงราชคฤห์ โดยในเดือนแรกของการจำพรรษา คณะสงฆ์ได้ร่วมกันปฏิสังขรณ์เสนาสนะที่ทรุดโทรมในกรุงราชคฤห์ และเริ่มต้นทำการสังคายนาพระธรรมวินัยในเดือนที่สองของการจำพรรษา

           ในเวลาใกล้รุ่งของเช้าวันที่คณะสงฆ์กำหนดให้เป็นวันทำการสังคายนา พระอานนท์ ได้บรรลุอรหัตตผล และเข้าสู่ที่ประชุมสงฆ์ในครั้งนั้น ลำดับนั้น พระมหากัสสปะได้เริ่มการสังคายนา พระวินัย เป็นลำดับแรก โดยมี พระอุบาลี เป็นผู้ตอบ จากนั้น จึงได้สอบถามกับ พระอานนท์ ในเรื่อง พระธรรม เป็นลำดับต่อไป จนกระทั่งครบถ้วนกระบวนความทั้งหมด และด้วยการสังคายนาในครั้งนั้น ทำให้เรามี พระธรรมวินัย อันพระผู้มีพระภาคตรัสไว้ดีแล้ว เมื่อครั้งยังทรงพระชนม์ชีพอยู่ตลอด ๔๕ พรรษา เปรียบเสมือนตัวแทนของพระศาสดา เป็นแผนที่นำทางไปสู่เส้นทางมรรคผล มีพระนิพพานเป็นที่สุด

       อย่างไรก็ตาม เหตุการณ์สังคายนาพระธรรมวินัยอย่างเป็นทางการครั้งแรกในประวัติศาสตร์ครั้งนั้น ใช่ว่าหมู่สงฆ์ทั้งปวงจะเห็นด้วยทั้งหมด ยังมีหมู่สงฆ์หมู่หนึ่งอันมี พระปุราณะ เป็นประธาน มีความเห็นเป็นอื่น ส่วนว่าเหตุการณ์จะเป็นเช่นใด โปรดติดตามตอนต่อไป